جامعه‌شناسی تاریخی

چکیده هویت جامعه‌ای ابزاری است برای تفکیک ملتی از ملت دیگر، با تکیه بر آگاهی مشترک حول مفهوم یا مفاهیم تعریف‌‌شدۀ جمعی. احساس قوی هویت می‌تواند به‌عنوان جنبه‌ای از سرمایۀ اجتماعی درک شود. به‌علاوه، سرمایۀ اجتماعی به‌طور عام و هویت جامعه‌ای به‌طور خاص، محصول روابط اجتماعی محسوسی هستند که افراد جامعه آن را درک می‌کنند و تأثیرات متقابل زیادی بر یکدیگر می‌توانند داشته باشند. با توجه به این تأثیرات متقابل، هدف تحقیق حاضر، بررسی و شناسایی نوع رابطۀ هویت و سرمایۀ اجتماعی و همچنین تعیین مکانیسم‌های بینابینی است. برای این منظور، با استفاده از داده‌های پیمایش ارزش‌های جهانی و با توجه به تعریف علمی متغیرها براساس داده‌ها و معرف‌های در اختیار، به بررسی رابطۀ مورد نظر در میان هفتاد کشور پرداخته شده است. برای تحلیل داده‌ها از رگرسیون لوجستیک استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد بین هویت جامعه‌ای و سرمایۀ اجتماعی ارتباطی مثبت، متقابل و معنادار وجود دارد.

چکیده استفاده از اینترنت در ایران نیز به‌موازات جهان همواره رو به فزونی است و هر روز و هر ساعت بر تعداد کاربران این پدیده افزوده می‌شود. همین گسترش فراوان و ویژگی‌های انحصاری اینترنت توانسته است بسیاری از وجوه زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از ابعادی که اینترنت در آن توانایی‌های خود را به رخ می‌کشد، عرصۀ ارتباطات میان‌فردی است. کاربران اینترنت در این حوزه گونه‌ای جدید از ارتباطات را با ارزش‌ها، هنجارها و هژمونی متفاوت با زندگی روزمره خود فرا می‌گیرند. همین عامل باعث می‌شود تا آن‌ها با گونه‌ای جدید از ارتباط آشنا شوند. بی‌شک، یکی از ابزارهای ارتباط میان افراد جامعه، نام‌هایی است که افراد بر اشیاء، اشخاص و یا بر خود می‌نهند. این تحقیق در پی بررسی ویژگی‌های نام‌هایی است که افراد برای خود در اتاق‌های گفت‌وگو انتخاب می‌کنند. در این پژوهش با استفاده از آرای بوردیو، گافمن و بحث حوزۀ عمومی که از سوی هابرماس ارئه شد و گسترش یافت، تلاش شده است اسامی مستعار ایرانیان در اتاق‌های گفت‌وگوی سایت یاهو تجزیه و تحلیل شود. به‌این منظور، از شیوۀ تحلیل محتوای کیفی و در مراحلی نیز از رایانه استفاده شده است. در مجموع، بیش از ششصد اسم مستعار تحلیل، و در پایان نیز گونه‌شناسی این نام‌ها ارائه شده است. در این تحقیق دریافتیم افراد گاه تلاش می‌کنند با استفاده از اسامی انتخابی، خود را به‌گونه‌ای دلپذیر برای دیگران بازنمایی کنند و گاه با استفاده از طنز و اسامی ناهنجار، ارزش‌ها و روابط اجتماعی دنیای واقع را به سخره بگیرند.

چکیده در این مقاله به‌منظور ارائه الگویی برای تبیین سیاسی (قدرت‌محور) از انقلاب‌ها ضمن تعیین حدود این‌گونه تبیین‌ها و تشریح مفهوم کانونی آن یعنی «وضعیت انقلابی»، کوشیده‌ایم تا در یک حصر منطقی و با تلفیق سه دیدگاه نظری اصلی و دو گونه تبیینی عمده، شش رویکرد تبیینی مهم را در توضیحات قدرت‌محور از انقلاب‌ها به‌نحو انضمامی معرفی کنیم. سپس با شناساندن سطوح تحلیل سه‌گانه در این‌گونه تبیین‌ها، متغیرهای تبیینی اصلی هر یک از آن‌ها را به‌تفکیک تشریح، و نمودارهای اجمالی و تفصیلی سازه‌ها و شاخصه‌های اصلی شناسایی‌شده را ترسیم کرده‌ایم. در پایان، جمع‌بندی خویش را از الگوی تبیین سیاسی (قدرت‌محور) انقلاب بازگفته‌ایم.

چکیده در این مقاله تأثیر سرمایۀ اقتصادی، سرمایۀ اجتماعی و سرمایۀ فرهنگی والدین به همراه کنش ارتباطی درون خانواده بر سرمایۀ اجتماعی جوانان بررسی شده است. جمعیت آماری این پژوهش دانش‌آموزان دختر و پسر پیش‌دانشگاهی شهر تهران است. حجم نمونه 302 نفر محاسبه، و نمونه‌ها در دو مرحله به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب و تصادفی از بین سه منطقه سه، شش و هجده انتخاب شده است. برای داوری در باب فرضیات، از روش تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. یافته‌های تجربی نشان می‌دهد میان سرمایۀ اجتماعی فرزندان و ترکیب خطی متغیرهای مستقل به اندازه 71% هم‌تغییری وجود دارد. نسبتی از کل واریانس متغیر وابسته که از طریق مشارکت نسبی متغیرهای مستقل تبیین شده، معادل 51% است. وزن کنش ارتباطی درون خانواده در تبیین سرمایۀ اجتماعی فرزندان بیشتر از سایر متغیرهای مستقل موجود در تحلیل است.

چکیده چکیده نابرابری جنسیتی یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات جامعه است که می‌تواند نظم اجتماعی، توسعه و حتی ثبات سیاسی جامعه را تهدید کند. نابرابری جنسیتی تحت تأثیر عواملی چون موقعیت زندگی افراد و فرهنگ غالب بر آن پدید می‌آید. بحث اصلی محقق در این پژوهش، نابرابری جنسیتی در خانواده‌های مناطق روستایی است. در فرایند توسعه، نقش زنان را به‌عنوان نیمی از نیروی کار فعال نمی‌توان نادیده گرفت. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر احساس نابرابری جنسیتی در روستاهای استان گیلان در سال 1386 انجام شده است. در باب نابرابری جنسیتی نظریه‌های گوناگونی مطرح شده است؛ اما در این پژوهش از نظریه نابرابری جنسیتی به‌ویژه نظریه نابرابری جنسیتی بلوم برگ به‌عنوان نظریۀ اصلی پژوهش، جهت پی بردن به علل احساس نابرابری جنسیتی در زنان روستایی، استفاده شده است. جامعه نمونه این تحقیق شامل تمام زنان ساکن در روستاهای استان گیلان است که به صورت تصادفی- طبقه ای تعداد سیصد نفر از آنان به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. با روش مطالعه اسنادی و نیز روش پیمانی مشاهده شد که بیش از نیمی از زنان روستایی احساس نابرابری جنسیتی دارند. چکیده نابرابری جنسیتی یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات جامعه است که می‌تواند نظم اجتماعی، توسعه و حتی ثبات سیاسی جامعه را تهدید کند. نابرابری جنسیتی تحت تأثیر عواملی چون موقعیت زندگی افراد و فرهنگ غالب بر آن پدید می‌آید. بحث اصلی محقق در این پژوهش، نابرابری جنسیتی در خانواده‌های مناطق روستایی است. در فرایند توسعه، نقش زنان را به‌عنوان نیمی از نیروی کار فعال نمی‌توان نادیده گرفت. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر احساس نابرابری جنسیتی در روستاهای استان گیلان در سال 1386 انجام شده است. در باب نابرابری جنسیتی نظریه‌های گوناگونی مطرح شده است؛ اما در این پژوهش از نظریه نابرابری جنسیتی به‌ویژه نظریه نابرابری جنسیتی بلوم برگ به‌عنوان نظریۀ اصلی پژوهش، جهت پی بردن به علل احساس نابرابری جنسیتی در زنان روستایی، استفاده شده است. جامعه نمونه این تحقیق شامل تمام زنان ساکن در روستاهای استان گیلان است که به صورت تصادفی- طبقه ای تعداد سیصد نفر از آنان به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. با روش مطالعه اسنادی و نیز روش پیمانی مشاهده شد که بیش از نیمی از زنان روستایی احساس نابرابری جنسیتی دارند. واژه‌های کلیدی: برابری و نابرابری، نابرابری جنسیتی، درآمد خانواده، تحصیلات پاسخ‌گویان.

چکیده این مقاله تلاش دارد با مطالعه شرایط مشترک مؤثر در وقوع انقلاب‌های مخملی در کشورهای هدف، با استفاده از رهیافت روش «توافق» جان استوارت میل، به مؤلفه‏های عِلّی مشترک دست یابد. جنبش‏های اجتماعی، نهادهای مدنی، احزاب، فرهنگ سیاسی حاکم بر جامعه، ساختار و موقعیت ملی و بین‌المللی دولت حاکم و میزان مداخله قدرت‌های هژمونیک، هر کدام در تحقق انقلاب‌های مخملی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. در این پژوهش، با استفاده از نظریه‌های جنبش‏های اجتماعی کلاسیک و جدید، نظریه‏های رفتار جمعی، نظریه‌های انقلاب، و نیز در پرتو تحلیل تطبیقی، نقش و جایگاه مؤلفه‏های تأثیرگذار در انقلاب‌های مخملی در کشورهای هدف و وضعیت همان مؤلفه‌ها در شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه ایران مورد مقایسه قرار گرفت. فقدان اعتماد و روحیه کار جمعی در فرهنگ سیاسی جامعۀ ایرانی، منع گسترش نهادهای مدنی، تجربه ناکام نوسازی معلول عدم آمادگی جامعه ایران برای پذیرش تغییرات بنیادی، جایگاه بی‌ثبات احزاب در ساخت سیاسی، وجود سطحی از انسجام ملی در جامعه، فقدان اپوزیسیون منسجم و قدرتمند، عمق نفوذ استراتژیک ایران در منطقه و اقتدار سیاسی‌‌ـ نظامی دولت، جملگی شاخص‌ها و مؤلفه‌هایی هستند که در شرایط موجود احتمال انقلاب مخملی را در ایران منتفی می‌سازند. از سویی، حضور پتانسیل‌های تهدیدکننده‌ای چون چالشگری ایران علیه منافع آمریکا و اسرائیل در منطقه، ضعف حوزه عمومی و نهادهای مدنی، تراکم شکاف‌های اجتماعی‌ـ سیاسی، برخورد جناحی و سلیقه‌ای جناح حاکم با رقیبان سیاسی‌اش درون نظام، اقتصاد تک‌محصولی، افزایش میزان تورّم، کاهش سطح اشتغال و افزایش جمعیت جوان کشور، مؤلفه‏های تهدیدکننده‌ای است که در شرایط حضور یا فقدان یک عامل ناشناخته (x)، ممکن است زمینه‌ای برای ظهور انقلاب مخملی در ایران باشد.

چکیده اعتماد اجتماعی به این معناست که بیشتر مردم در زندگی اجتماعی خود به یکدیگر اعتماد داشته باشند. گستره و شعاع این اعتماد صورت ثابتی ندارد و به دو شکل اعتماد خاص‏گرایانه و عام‏گرایانه است. در این مقاله پس از طرح مسئله، ابعاد مفهومی و نظری اعتماد، و شعاع و گسترۀ اعتماد اجتماعی بررسی شده است. در ادامه، با توجه به متغیرهای مشارکت عینی، اعتماد تعمیم‌یافته، بده‏بستان اجتماعی، احساس امنیت و خوش‌بینی -‌که مدل مفهومی و تجربی این مقاله را تشکیل می‏دهند- به تبیین تجربی موضوع پرداخته شده است. جامعۀ آماری این مقاله را ساکنان هجده‌سال به بالای شهر کاشان تشکیل می‏دهند که پس از انتخاب نمونه‏ای از این جامعه، به روش پیمایشی و استفاده از پرسش‌نامه داده‏های موردنیاز جمع‏آوری و مورد تحلیل آماری قرار گرفته‏اند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد گستره و شعاع اعتماد در شهر کاشان در سطح متوسط قرار دارد و بین متغیرهای مستقل مدل مفهومی با متغیر وابسته رابطۀ معناداری وجود دارد و متغیرهای واردشده در معادله از توان پیش‏بینی‏پذیری خوبی برخوردارند که نشان می‌دهد با تقویت آن‌ها می‏توان به بسط گستره و شعاع اعتماد کمک کرد.