2
کارشناسی ارشد تاریخ گرایش اسناد و مدارک آرشیوی و نسخه شناسی
چکیده
اسناد بهعنوان یکی از منابع دست اول، نقش مهمی در پژوهشهای تاریخی دارند. در این میان، اسناد متعه بهعنوان اسناد شرعی برآمده از فقه اسلامی، اصول و چارچوب معینی دارند که اطلاعات فراوانی در زمینۀ فرهنگ، اجتماع، اقتصاد و آداب و رسوم مردمان گذشته ارائه میدهند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که متعهنامههای دورۀ پهلوی اول از نظر شکلی و محتوایی دارای چه ساختاری هستند؟ و قوانین جدید چه تأثیری بر محتوای این اسناد گذاشتهاند؟ مدعای اصلی پژوهش براساس بررسی اسناد، بر این اساس قرار گرفت که متعهنامههای نیمۀ اول دورۀ سلطنت پهلوی اول، از نظر شکل و هم محتوا، متأثر از قوانین شرعی وعرفی، سنت سندنویسی دوران قاجار و همچنین براساس جایگاه اجتماعی و طبقاتی افراد تنظیم و تحریر میشدهاند. اما در نیمۀ دوم سلطنت پهلوی اول، با تصویب قوانین جدید مربوط به ازدواج، جنبههای فقهی این اسناد همچنان باقی و بر جنبههای عرفی و قانونی آنها افزوده شد؛ دوم آنکه تغییراتی در ساختار محتوایی این اسناد بهوجود آمد، اما از نظر شکلی همچنان مانند گذشته بود. بهمنظور اثبات مطالب فوق، لازم دانسته شد که این اسناد از نظر محتوایی و شکلی، بررسی و همچنین تأثیر قوانین جدیدِ دورۀ رضاشاه بر این اسناد، مشخص شود.
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما): ۰۲۶۰۶۸-۲۹۶، ۰۲۶۰۶۸-۲۹۶، ۰۲۶۰۶۸-۲۹۶،
۲۹۶-۲۶۰۶۸.
نسخ خطی
محمد صالح بن محمد کریم، خطی، عقد نکاح، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 4064.
مؤلف ناشناخته، خطی، صیغه عقود و نکاح، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 8959،
کتب
آغداشلو، آیدین (۱۳۷۸). از خوشی ها و حسرت ها (برگزیده گفتارها و گفتگوها 1371-1378)، تهران: نشر آتیه.
انوری، حسن (۱۳۸۱). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن ج ۵.
جعغری لنگرودی، محمد جعفر (۱۳۷۸). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
حر عاملی، شیخ محمد بن حسن (بیتا). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء تراث، ج ۲۱.
رضایی، امید (۱۳۹۰). درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
روستایی، محسن (۱۳۹۵). ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران، «عهد مغول تا سرآغاز دولت صفویه» با تکیه بر متون نثر فارسی و اسناد مکتوب تاریخی و محوریت بررسی لغات و اصطلاحات دیوانی-اجتماعی و سندشناسی (قرن، هفتم تا پایان قرن نهم هجری)، تهران: موسسه و انتشارات ندای تاریخ.
شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی (۱۳۸۸). فقه 6: شرح لمعه دمشقیه، ترجمه عباس زراعت، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دانش پذیر.
شیخ انصاری، مرتضی بن محمد امین شوشتری (۱۴۱۵ق). رساله نکاح، قم: مؤسسه باقری.
صفری آق قلعه، علی (۱۳۹۰). نسخه شناخت (پژوهشنامه نسخه شناسی نسخ خطی فارسی)، تهران: میراث مکتوب.
عباس زاده، عباس (۱۳۷۸). ازدواج موقت نیاز امروز، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی شاکر.
قائم مقامی، جهانگیر (۱۳۹۴). مقدمه ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۸). حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار ج۱.
مجموعه قوانین موضوعه و مصوبات دوره پنجم قانون گذاری از ۲۲ دلو ۱۳۰۲ تا ۲۱ بهمن ماه ۱۳۰۴، اداره کل قوانین، ۱۳۵۰.
مجموعه قوانین موضوعه و مسائل مصوبه دوره هشتم تقنینیه، ۲۵ دی ماه ۱۳۰۹- ۲۵ دی ماه ۱۳۱۱، مطبعه مجلس.
محقق داماد، مصطفی (۱۳۶۸). بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
موسوی الخمینی، روح الله (بیتا). تحریر الوسیله، قم: موسسه مطبوعات دارالعلم، ج۲.
مونس الدوله (۱۳۸۰). خاطرات مونس الدوله، ندیمه حرمسرای ناصرالدین شاه، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین.
مقالات
آل داوود، سید علی (۱۳۸۴). «برگی از ثبت اسناد در ایران» کانون وکلا، ش ۱۸۸ و ۱۸۹.
اسدی، لیلا سادات (۱۳۸۷). «نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج»، مطالعات راهبردی زنان، ش 40.
اختری، محمد علی (۱۳۷۷). «قباله و قباله نویسی»، مجله کانون، سال ۴۲، دوره دوم، ش ۶.
ایمانی راد، لیلا، محمدجواد وزیری فرد (۱۳۸۸). «ماهیت متعه زن»، بانوان شیعه، سال ۶، شماره 19.
سام، علی، علیرضا علی صوفی (۱۳۹۵). «در ضرورت و اهمیت شناخت اسناد تاریخی: واکاوی عقدنامه های ازدواج عهد قاجار»، پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، ش ۱۸.
سلطانی مقدم، حمیده (۱۳۸۹). «نه فرمان شیخ الاسلامی، عقدنامه و معافیت از سربازی )مربوط به خاندان تهجدی ساوه) از قرن دوازدهم و سیزدهم»، پیام بهارستان، د 2/س2، ش 10.
سمسار، محمد حسن (۱۳۴۷). «فرمان نویسی در دوره صفویه»، بررسی های تاریخی، ش 13.
شیخ الحکمایی، عمادالدین (۱۳۸۰). « کاتبان و قاضیان اسناد بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی»، نامه بهارستان، شماره دوم، دفتر 4.
فرشیدرو میرخسرو، ساره زیرک (۱۳۸۰). «لقب و لقب گذاری در ایران»، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره ۴، ش ۴ و ۵.
مهدوی دامغانی، احمد (۱۳۸۳). «تاریخچه محضر و دفتر رسمی» ماهنامه حافظ، ش ۷، مهر.
منابع الکترونیکی
آرشیو اسناد سایت دنیای زنان در عصر قاجار:
۱۳۰A۱۲۵۲، ۴۰A۱۴۱۴۵
پایان نامهها
بلندی، مریم (۱۳۹۲). استشهادنامه های دوره قاجار (از عصر ناصری تا پایان دوره قاجار، 1264-1344 ه.ق)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسن زندیه، دانشگاه تهران.