historical sociology

Analysis of the Shiite struggles on the southern coast of the Persian Gulf against Portuguese colonialism (907-980 AH) from the perspective of Charles Tilly's collective action theory

Volume 15, Issue 2 - Serial Number 2
February 2025
historical sociology

Document Type : Original Research

Authors

F. Lari Monfared 1
M. Chelongar 2
A. A. Abbasi 3

1 Ph.D Student in Islamic History, Department of History, Faculty of Literature and Humanites University of Isfahan

2 Professor of Islamic History, Department of History, Faculty of Literature and Humanites University of Isfahan. Isfahan

3 Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanites University of Isfahan. Isfahan.

Abstract
The anti-colonial uprisings and struggles of the Shia Muslims against the Portuguese presence on the southern coasts of the Persian Gulf are considered significant events of the 10th and 11th centuries AH. The Shia communities in these regions faced severe hardships due to the actions of the Portuguese and suffered more oppression and injustice than other groups. Therefore, they employed rebellion and uprising as a counteraction method to weaken and expel the Portuguese. Applying Charles Tilly’s theory of 'collective action,' which refers to uprisings, rebellions, and political and social movements at any time and place, can play an important role in offering a new perspective on the subject. Thus, the authors of this study aimed to identify and analyze the factors influencing the formation of the Shia anti-colonial struggles on the southern coasts of the Persian Gulf, using a descriptive-analytical method based on Charles Tilly's collective action theory. The research results indicate that the continued oppression and weakness of economic life in identifying interests, the role of common religious and sectarian identity among people and regional powers as the movement organization, the utility of the political and military capacities of existing powers as a source of mobilization, and the exploitation of regional conflicts and disputes as opportunities, together with the violence and suppression of the natives, created facilitating conditions for the struggles and uprisings of the Shia communities on the southern coasts of the Persian Gulf.

Keywords

Shia
Persian Gulf
Colonialism
Collective Action
Charles Tilley
Subjects
آل‌سیف، ف. (2005). شیعه القطیف و الاحساء عراق الماضی و تطلعات المستقبل. بیروت: دارالواحه.
الاحسائی، م. (1982). تحفه المستفید بتاریخ الاحساء فی القدیم و الجدید. ج 1، الریاض: مطابع الریاض.
اسکاچپول، ت. (1388). بینش و روش در جامعه شناسی تاریخی. ترجمه ه. آقاجری. تهران: مرکز.
اقبال آشتیانی، ع. (1384). مطالعاتی درباب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس. تهران: اساطیر.
اقتداری، ا. (1345). خلیج فارس در گذر زمان. تهران: فرانکلین.
الهی، ه.(1396). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: قومس.
بوشرب، ا. (1984). مساهمه المصادر و الوثائق البرتغالیه فی کتابه تاریخ البحرین خلال النصف الاول من القرن 16م. مرکز الوثائق التاریخیه، 2 (4)، 118-141.
تیلی، چ. (1388). از بسیج تا انقلاب. ترجمه ع. مرشدی زاده. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
جعفریان، ر. (1398). صفویان در عرصه دین، فرهنگ و سیاست. ج 1. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
حمدانی، ط. (2010). البحرین فی کتابات الرحاله الاروبیون 1914-1517. بیروت: بیت الوراق.
حمدی، ص. (2002). صفحات من تاریخ الخلیج العربی الحدیث. لندن: دارالحکمه.
حمدی، ص. (2007). اضواء علی تاریخ البحرین الحدیث. لندن: دارالحکمه.
خوری، ف. (2014). القبیله و الدوله فی البحرین. بیروت: معهد الاسماء العربی.
دروره، ع. (2002). تاریخ الاحتلال البرتغالی للقطیف. ابوظبی: المجمع الثقافی.
رحمتی، م.ک. (1401). مقدمه‌ای بر تاریخ تشیع در بحرین قدیم. قم: دار زین العابدین.
روحی پرکوهی، ف. بهروزی، م. سپهری، م. (1397). بررسی و تحلیل ابعاد سیاسی – اجتماعی جنبش شیعی علویان طبرستان (243-308ق) بر پایه کنش جمعی چارلز تیلی. شیعه شناسی، 18 (71)، 97-122.
سلمان، م.ح. (2001). الغزو البرتغالی للجنوب العربی و الخلیج فی الفتره مابین 1525-1507م. العین: مرکز زاید للتراث و التاریخ.
سلوت، ب.ج. (1998). عرب الخلیج 1784-1602. ترجمه ع. خوری. قاهره: موسسه الاهراء.
سیوری، ر. (1377). خلیج فارس از دوران باستان تا اواخر قرن 18 میلادی. ترجمه ح. زنگنه. تهران: همسایه.
شرفاء، م.ع. (1994). الحیاه الاقتصادیه فی المنطقه الشرقیه من المملکه العربیه السعودیه. ج 1، الدمام: شرفاء.
صیرفی، ح.ی. (1980). النفوذ البرتغالی فی الخلیج العربی فی القرن العاشر الهجری. السعودیه: جامعه الملک عبدالعزیز.
عصفور، م.ع. (1422ق). الذخائر فی جغرافیا الجزائر و البنادر. تحقیق م. آل مکیاس. قم: منشورات مطبعه علمیه.
علیخانی، ف. (1398). شیعیان بحرین و احساء: از سقوط عباسیان تا سقوط عثمانیان. قم: شیعه شناسی.
فارتیما، د. (1994). رحلات فارتیما، ترجمه ع. الشیخ. القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
فوران، ج. (1382). نظریه‌پردازی انقلاب‌ها. ترجمه ف. ارشاد. تهران: نشر نی.
فولر، گ. و فرانکه، ر.ر. (1384). شیعیان عرب مسلمانان فراموش شده. ترجمه خدیجه تبریزی. قم: شیعه شناسی.
فیریرا، ر. (1996). تاریخ البرتغالیین فی الخلیج العربی. ترجمه ع. امین. منامه: موسسه الایام.
قاسمیان، س. (1401). بررسی تاثیرات اجتماعی و اقتصادی ظهور استعمار بر شیعیان سواحل جنوبی خلیج فارس در عصر صفوی سده 10 و 11 هجری، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، 13 (47)، 81-110.
قائم مقامی، ج. (1354). مساله هرمز در روابط ایران و پرتغال. بررسی‌‌های تاریخی، 4 (56). 169-215.
گر، ت. (1398). شورش سیاسی؛ علل، نتایج و بدیل‌ها. ترجمه س. صادقی جقه. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
گلدستون، ج. (1385). مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب ها، ترجمه م. دلفروز. تهران، کویر.
گلدستون، ج. (1398). دیباچه‌ای بر انقلاب‌ها، ترجمه خ. بقایی. تهران: اندیشه احسان.
گیدنز، آ. (1387)، جامعه شناسی. ترجمه م. صبوری. تهران: نشر نی.
لوریمر، ج.ج. (1998). دلیل الخلیج، ج 2، قطر: مکتبه امیر دوله قطر.
ماجد، ش.ا. (1989). الفوائد فی اصول علم البحر و القواعد و الفصول. تحقیق ا. خوری. راس الخیمه: مرکز الدراسات و التحقیق.
مدن، ی. (2015). قری البحرین الثلاثمائه و الستون بین الحقیقه و الوهم. بیرون: مرکز اوال للدراسات و التوثیق.
مقتدر، غ.ح. (1333). کلید خلیج فارس. تهران: انتشارات علمی.
موسوی قمی، ع. (1366). خلیج فارس در گذر زمان. تهران: نبوت.
نبهانی، م. (1999). التحفه النبهانیه فی تاریخ الجزیره العربیه. بحرین: المکتبه الوطنیه.
وثوقی، م.ب. (1380). مهاجرت اقوام در خلیج فارس. شیراز: دانشنامه فارس
وثوقی، م.ب. (1388). تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار. تهران: سمت.
وثوقی، م.ب. (1390). پرتغالی‌ها در خلیج فارس. تهران: وزارت امور خارجه.
ویلسن، آ. (1310)، تاریخ خلیج فارس. ترجمه م. سعیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
هدایت، ر. (1339)، روضه الصفا. تهران: مرکز.
- Anonymous. (1935). The Portuguese in the Bahrain islands 1521-1602. Journal of the Royal central Asian Society. 22 (4), 617-630.
https://DOI: 10, 1080/03068373508725395.
- Cole, J. (2002), Scared space and holy war. London: Touris.
- Faroughy, A. (1951). The Bahrain Islands 750-1951. New York: Verry Fisher.
- Lorimer, J.G. (1986). Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia. London: International West Mead.
- Mandaville, J. E. (1970), The Ottoman Province of al-Hasā in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Journal of the American Oriental Society. 90 (3). 3 , 486-513.
- Miles, S.B. (1920). The Countries and tribes of the Persian gulf. London: Harrison.
- Sousa, F. (1965). The Portuguese Asia. Translated John Stevents. London: digitallibraryindia.
- Potter, L. (2014). The Persian gulf in modern times people, parts and history. United states: Palgrave Macmilan.
- Potter, L. (2008). The Persian gulf in history. United states: Palgrave Macmilan.

Home

Guide for Authors

Submit Manuscript

Reviewers

Contact Us