Iranian family system in heroic poems after Shahnameh

Volume 14, Issue 2
March 2023
Pages 353-381

Document Type : Qualitative Research

Authors

1 Ph.D. student in Persian language and literature, Faculty of Literature and Humanities, Dr. Shariati, Ferdowsi University of Mashhad

2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities Dr. Shariati, Ferdowsi University of Mashhad.

3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities Dr. Shariati, Ferdowsi University of Mashhad

Abstract
Family is the main institution of society and its form can be seen in all times and places. Narrative texts of classical Iranian literature can be an important source in the historical recognition of family system in Iran. In heroic epopees, the system of family is one of the hypertextual themes and backgrounds. Discovering and explaining the structure of the family in these texts, like understanding the elements that make up the cultural foundations of a nation, can be the key for its archeological understanding for sociologists and historical researchers. Therefore, the aim of this research is to analyze the structure and functions of the Iranian family system and the forms and criteria for marriage in heroic epopees after Shahnameh (Banoogashsbnameh, Borzoonameh, Bahmannameh, Faramarznameh, Kooshnameh, and Garshasbnameh) by describing, analyzing content and comparing on one hand, and clarify the origin of (Islamic-Iranian) ideas of these epopees about family system on the other hand.

In these epopees, family formation plays the role of reproduction, protection and maintenance, socialization, controlling sexual behavior, compassion and kindness and preparing the social base. Political, secret marriage, marriage with captive women, marriage through the purchase of a spouse and marriage according to the epic tradition are the most important forms of marriage in these epopees. These systems are two-dimensional; hence, both Islamic ideas and attitudes of ancient Iran towards family system, have found their way into these epopees.

Keywords

Subjects
• قرآن حکیم (1371). ترجمۀ سیّد جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات حکمت، چاپ اول.
• آیدنلو، سجاد (1387). «چند بن‌مایه و آیین مهمّ ازدواج در ادب حماسی ایران با ذکر و بررسی برخی
نمونه‌های تطبیقی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال چهل و یکم، شمارۀ 160، بهار، صص 1-23.
• ارشادی، سمیه و احمد ذاکری (1396). «سرپرستی و فرزندخواندگی در شاهنامۀ فردوسی با استناد به کنوانسیون حقوق کودک (1989)»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال 13، شمارۀ 24، صص 29-52.
• اسدی طوسی، علی بن احمد (1393). ‌گرشاسب‌نامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب، چاپ سوم.
• اکبری، رضا و ام‌کلثوم دنیایی (1396). جامعه‌شناسی خانواده و آسیب‌های نوپدید آن، تهران: انتشارات آوای نور، چاپ دوم.
• ایرانشاه بن ابی الخیر (1370). بهمن‌نامه، ویراستۀ رحیم عفیفی، تهران: انتشارات علمی، چاپ اول.
• (1377). کوش‌نامه، به کوشش جلال متینی، تهران: انتشارات علمی، چاپ اول.
• ایرانی، دینشاه (1334). اخلاق ایران باستان، تهران: چاپخانۀ راستی، چاپ سوم.
• بابا صفری، علی‌اصغر و کوروش منوچهری (1391). «تحلیل موضوعات غنایی در منظومۀ حماسی بهمن‌نامه»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 25، صص 51-73.
• بانوگشسب‌نامه (1393). مقدمه، تصحیح و توضیح روح‌انگیز کراچی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
• بستان، حسین (1382). «کارکردهای خانواده از منظر اسلام و فمینیسم»، روش‌شناسی علوم انسانی، شمارۀ 35، صص 4- 34.
• پاشایی فخری، کامران( 1392). « بررسی آموزه‌های تعلیمی در ازدواج‌های سیاسی ایران»، فصل‌نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، صص 47- 58.
• پناهی، محمدحسین و محمدرضا کدخدایی( 1398). «ساختار خانوادۀ ایرانی در دورۀ ساسانی»،جامعه‌شناسی تاریخی، شمارۀ2، صص29-54.
• پیرنیا، حسن (1391). تاریخ ایران باستان، ج 2، تهران: انتشارات نگاه، چاپ هشتم.
• تویسرکانی، محمد نبی بن احمد (1413). لئالی الاخبار، جلد 3، قم: العلامه.
• چراغی کوتیانی، اسماعیل (1388). «رویکرد اسلام به چهار رویکرد مهم خانواده»، معرفت، شمارۀ 139، صص 35- 54.
• چوبینه، سجاد (1377). حکمت نظری و عملی در شاهنامۀ فردوسی، شیراز: انتشارات نوید.
• حجازی، بنفشه (1370). زن به ظنّ تاریخ، تهران: شهر آب.
• خاتمی، احمد (1387). «بررسی آداب پیوند زناشویی و امور خانواده در شاهنامۀ فردوسی»، خانواده پژوهی، سال چهارم، شمارۀ 10، صص 203- 322.
• ذوالفقاری زعفرانی، رشید و علی‌رضا علی نیا (1389). «بررسی تأثیر نهاد خانواده و مدرسه بر جامعه‌پذیری دانش آموزان مقطع متوسطه رودهن»، فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 8، صص 147- 164.
• روح‌الامینی، محمود (1394). «ساختار اجتماعی ازدواج‌های شاهنامه»، نمودهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی، تهران: آگاه، چاپ چهارم، صص 145- 163.
• رستگار، نصرت‌الله (1384). «مشروعیت حکومت از دیدگاه فردوسی»، آیینۀ میراث، شمارۀ 29، صص 9- 40.
• رستگار فسایی، منصور (1380). «فردوسی و هویت شناسی ایرانی»، نامۀ انجمن، شمارۀ 3، صص: 4-30.
• رنجبر، احمد (1363). جاذبه‌های فکری فردوسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
• رنجه بازو، کریم (1369). «بازی»، پیوند، شماره‌های 129- 131، صص 80- 83.
• رویانی، وحید (1391). «تشابهات ویس و رامین و بهمن‌نامه»، جستارهای ادبی (ادبیات و علوم انسانی سابق)، شماره 176، صص 75- 94.
• رویانی، وحید و مرتضی نیازی (1396). «جایگاه نام در ایران باستان»، مطالعات ایرانی، شمارۀ 32، صص 57- 74.
• ساروخانی، باقر (1382). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش، چاپ ششم.
• صفا، ذبیح‌الله (1369). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.
• طبیبی، حشمت‌الله (1350). «سیر طبقات اجتماعی و ویژگی‌های خانواده در ایران قدیم»، مجلۀ بررسی‌های تاریخی، شمارۀ 6: صص 73- 106.
• عبدالملکی، سعید (1397). نهاد خانواده در اسلام و ایران، تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ نهم.
• عضدانلو، حمید (1384). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: نی.
• عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر (1395). قابوس‌نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هجدهم.
• فرامرزنامه (۱۳۸۲). به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• فردوسی، ابوالقاسم (1370). شاهنامه، تصحیح ژول مول، دورۀ چهارجلدی، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ پنجم.
• فلاح، مرتضی (1389). «مبانی آموزش‌وپرورش در شاهنامه»، نشریۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 25، صص 213- 242.
• کریستن‌سن، آرتور (1377). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب، چاپ نهم.
• کجباف، محمدباقر (1384). «رفتارشناسی جنسی در اندیشۀ دینی»، مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 27، صص 113-144.
• کوسج، شمس‌الدین محمد (1387). برزونامه (بخش کهن)، تصحیح اکبر نحوی، تهران: میراث مکتوب، چاپ اول.
• لطیفی، عبدالحسین (1390). «گونه‌های مختلف ازدواج در ادیان هندویی و مزدایی»، نامۀ الهیات، سال چهارم، شمارۀ 14، صص 59- 78.
• مجمل التواریخ و قصص (1389). تصحیح ملک‌الشعرا بهار، به اهتمام محمد رمضانی، تهران: انتشارات اساطیر.
• مزداپور، کتایون (1371). زن در آیین زرتشتی، آلمان: انتشارات نوید.
• (1386). اندرزنامه‌های ایرانی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• مصباح، محمدتقی (1377). اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری، جلد سوم، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
• مظاهری، علی‌اکبر (1377). خانوادۀ ایرانی در روزگار پیش از اسلام، ترجمۀ عبدالله توکل، تهران: نشر قطره، چاپ دوم.
• مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1382). تفسیر نمونه، جلد 14 و 22، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
• میراحمدی، سیده لیلا و دیگران (1395). «انتخاب همسر مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بر اساس تحلیل کیفی احادیث اصول کافی»، پژوهش‌های مشاوره، شمارۀ 62، صص 52- 79.
• نوابخش، مهرداد و سروش فتحی (1390). «شیوه‌های فرزند پروری و سازگاری اجتماعی فرزندان»، مجلۀ پژوهش دینی، شمارۀ 22، صص 33- 64.
• وکیلیان، منوچهر (1381). تاریخ آموزش‌وپرورش در اسلام و ایران، تهران: انتشارات پیام نور، چاپ یازدهم.
• Scruton Roger; (2007) The Dictionary of political thought, Palgrave Macmillan , Edition3, p: 649.
• S.Shaked. Z.Safa. (2011). ANDARZ, Encyclopaedia Iranica , Online Edition, Vol. II, Fasc.
• Haghshenas,Ali Mohammad,Samei,Hossein,Entekhabi,Nargues (2009),Farhang Moaser,English-Persian,Tehran:Farhang Moaser Publishers.