بررسی و تحلیل ظهور طبقه متوسط جدید در نشریات دوره پهلوی اول

دوره 14، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 83-118

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده

استادیار جامعه شناسی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

چکیده
مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر توصیف، فهم و تحلیل ظهور طبقۀ متوسط جدید در ایران از طریق مطالعه و بررسی شاخص ‏ها و مؤلفه ‏های مرتبط با سبک زندگی این طبقه در بازۀ زمانی سال ‏های 1300 تا 1320ش در نشریات شاخص و مرتبط این دوره است. پرسش‏های اصلی عبارت‌اند از: 1. چگونه می‏توان از طریق مطالعه و برررسی نشریات شاخص دورۀ پهلوی اول، ظهور طبقۀ متوسط جدید و سبک زندگی مرتبط با آن را توصیف و تحلیل کرد؟ 2. شاخص ‏ها و مؤلفه ‏های سبک زندگی طبقۀ متوسط جدید در دورۀ زمانی سال‏های 1300 تا 1320ش کدامند؟ به‌منظور پاسخ‌گویی به پرسش‏ های فوق از روش‏‏‏ های تاریخی و تحلیل محتوای کیفی استفاده شده و نشریات عالم نسوان، بلدیه، شفق سرخ و تجدد ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته ‏اند.

براساس یافته‏ های این پژوهش، اعضای طبقۀ متوسط جدید در دورۀ پهلوی اول از سبک زندگی متمایزی برخوردار بودند که ویژگی ‏ها و ابعاد آن در نشریات این دوره انعکاس یافته است. بر این اساس، فردگرایی، مصرف‌گرایی، توجه به بدن و مدیریت آن، برجسته شدن اوقات فراغت و مصرف فرهنگی و هنری مهم‌ترین مؤلفه‏ ها و شاخص ‏های سبک زندگی طبقۀ متوسط جدید در سال‏ های ذکرشده را مشخص می‏ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
آبراهامیان، یرواند (1389) تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر نی.
آبراهامیان، یرواند (1382) ایران بین دو انقلاب، ترجمه ی کاظم فیروزمن، حسن شمس آوری و محسن مدیر شانه چی، تهران، نشر مرکز.
اباذری، یوسف و چاوشیان، حسن (1381) از "طبقه اجتماعی" تا "سبک زندگی"رویکردهای نوین در تحلیل جامعه شناختی هویت اجتماعی، در نامه علوم اجتماعی، شماره 20، صص 3-27.
اسکاچپول، تدا (1388) بینش و روش در جامعه شناسی تاریخی، ترجمه ی سید هاشم آغاجری، تهران: نشر مرکز.
اشرف، احمد و بنو عزیزی، علی (1388) طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسابی، انتشارات نیلوفر.
اکبری، محمد علی (1384) تبارشناسی هویت جدید ایرانی عصر قاجار و پهلوی اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
انصاری، محمد مهدی (1390) مطبوعات رضاخانی طرح اندیشه ایرانشهری و مشروعیت سازی برای حکومت پهلوی، رسانه، سال بیست و دوم، شماره 1 و 2.
بحرانی، محمد حسین (1388) طبقه متوسط و تحولات سیاسی در ایران معاصر (1380-1320)، تهران: انتشارات آگاه.
بوردیو، پی یر (1381) نظریه کنش، ترجمه مرتضی مردیها، تهران، انتشارات نقش و نگار.
بوردیو، پی یر (1390) تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
پیردیگار، ژان، هورکاد، برنار، ریشار، یان (1377) ایران در قرن بیستم، ترجمه عبدالرضا مهدوی، نشر البرز.
پرستش، شهرام (1385) صورتبندی میدان تولید ادبی ایران، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه تهران.
جوانمردی، فوزیه، آبادیان، حسین، فلاح توتکار، حجت، رحیمی، عبدالرفیع (1398) بازتاب گفتمان پزشکی در مطبوعات دوره مشروطه و پهلوی اول، در تاریخ علم، دوره 17، شماره 1. 134-117.
حجازی، محمد، (1339)، هما، تهران: چاپخانه مجلس.
حجازی، محمد، (1345)، پریچهر، تهران: چاپخانه مجلس.
رایت، الین، (1399) فهم طبقه، ترجمه ی محمد حسین بحرانی، تهران: نشر آگاه.
روزنامه تجدد ایران (1311) شماره 1032 مورخ 2 تیر.
روزنامه تجدد ایران (1311) شماره 1080 مورخ 15 شهریور.
روزنامه تجدد ایران (1311) شماره 1150 مورخ 11 دی ماه.
روزنامه تجدد ایران (1318) شماره 2695 مورخ 18 فروردین.
روزنامه تجدد ایران (1318) شماره 2903 مورخ 24 آذر ماه.
روزنامه شفق سرخ (1307) شماره 1035 مورخ 7 شهریور.
روزنامه شفق سرخ (1307) شماره 1039 مورخ 14 شهریور.
روزنامه شفق سرخ (1311) شماره 2024 مورخ 7 فروردین.
روزنامه شفق سرخ (1311) شماره 2030 مورخ 16 فروردین.
روزنامه شفق سرخ (1311) شماره 2045 مورخ 2 اردیبهشت.
شهری، جعفر (1371) طهران قدیم، جلد اول و سوم، تهران: انتشارات معین.
صالح نژاد، نرگس (1398) کاربرد عکس در تبلیغات تجاری روزنامه های عصر پهلوی (مطالعه موردی: روزنامه اطلاعات)، پژوهش‌نامه تاریخ اجتماعی اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره اول، 151-131.
فاضلی (1382) مصرف و سبک زندگی، قم: صبح صادق.
فراستخواه، مقصود (1388) سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
فوران، جان (1390) مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، موسه خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان، محمد علی همایون (1372) اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه ی محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران :نشر مرکز.
کاتوزیان، محمد علی (1387) جامعه و دولت در دوره رضا شاه در تورج اتابکی (1387) تجدد آمرانه، ترجمه مهدی حقیقت نژاد، تهران: ققنوس.
کاتوزیان، محمد علی همایون (1389) دولت و جامعه در ایران، ترجمه ی حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
کرامپتون، رزماری (1396) طبقه و قشربندی اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
کمالی، مسعود (1381) جامعه مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر، ترجمه کمال پولادی، تهران: انتشارات باز.
گارثویت، رالف (1387) تاریخ سیاسی ایران، ترجمه غلامرضا علی بابایی، تهران: نشر اختران.
مجله بلدیه (1309) سال نهم، شماره چهارم مورخ آذرماه.
مجله بلدیه (1309 و 1310) سال نهم، شماره 7 و 8، اسفند و فروردین.
مجله بلدیه (1310) سال نهم، شماره 11 و 12، تیر و مرداد.
مجله بلدیه (1312) سال دهم، شماره 7 و 8، شهریور.
مجله بلدیه (1312) سال دهم، شماره 9 و 10، آذرماه.
مجله بلدیه (1313) سال دهم، شماره 11 و 12، فروردین ماه.
مجله بلدیه (1313) سال یازدهم، شماره 4 و 5، دی ماه.
مجله عالم نسوان (1306) سال هفتم، شماره‌ی یازدهم، آبان ماه.
مجله عالم نسوان (1307) سال نهم، شماره‌ی دوم، اسفندماه.
مجله عالم نسوان (1308) سال دهم، شماره دوم، اسفند ماه.
مجله عالم نسوان (1310) سال دوازدهم، شماره ی اول، در بهمن ماه.
مستوفی، عبدالله (1324) شرح زندگانی من، جلد سوم، تهران.
یوسفی فر، شهرام و جنگجو، شهناز (1398) مسئله زن و زنانگی در روزنامه اطلاعات در دوره پهلوی اول (1320-1304)، پژوهش نامه زنان،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دهم، شماره دوم، 254-231.
Adorno, Theodor. W (1996) The culture industry, Routledge.
Bourdieu, Pierre (1984) Distinction, a Social Critique of Judgment of Taste Translated by Richard Nice, London: Routledge & Keagen Paul.
Bourdieu, Pierre A (1996) The Rules of Art: Genesis of structure of the Literary Field, translated by Susan Emanuel, polity press.
Bourdieu, Pierre B (1996) The State Nobility, Translated by Laurttac Clough, Oxford: Polity Press.
Jenkins, Richard (1996) Pierre Bourdieu, London: Routledge.
Martin, John Levi (2003) What Is Field theory? A J S. Volume 109, Number 1 (July 2003): P 1-49.
Swartz, David (1997) Culture & Power: The sociology of Pierre Bourdieu, The University of Chicago Press.