زنان تا پیش از نیمههای دورۀ ناصری، در مقایسه با مردان، از گروههای اجتماعی هستند که در فاصلۀ دورتری از طب مدرن و درنتیجه ارتباط با طبیبان مردِ خارجی قرار دارند، ولی بهتدریج اتفاقاتی میافتد که سیر گرایش آنان به طب مدرن و طبیبان مرد خارجی بیشتر میشود. حال این سؤال مطرح است که چه عواملی در گرایش زنان به طب مدرن و درنتیجه در رجوع به طبیبان مرد خارجی نقش داشته است؟ این اتفاق نمیتوانسته در خلأ یا براساس یک روند طبیعی باشد. حتماً عوامل مؤثری در این تغییر رفتار نقش داشته است. بهنظر میرسد مؤلفههای گوناگونی در این میان مؤثر باشند که نقش دربار و درباریان در کنار موضعگیریهای علمای دین و رفتار عملی آنان در این میان برجستگی خاصی دارد. این مقاله براساس گزارشهای همان دوره و برخی از پژوهشهای جدید، برپایۀ جمع و قرائن به بررسی این موضوع پرداخته و تلاش کرده است ضمن بررسی عوامل عدم رجوع زنان به طبیبان مرد خارجی، نقش دربار و روحانیون را در گرایش مثبت و منفی زنان به طبیبان مرد خارجی تبیین کند. نتیجۀ بهدستآمده این است که مواضع این دو گروه در همگرایی و واگرایی اجتماعی زنان نسبتبه طب مدرن و رجوع به طبیبان مرد خارجی نقش تأثیرگذاری داشتهاند و حداقل میتوان بخشی قابلتوجهی از تغییر رفتار زنان نسبتبه به این موضوع را در کشاکش رفتارهای این دو پایگاه اجتماعی دانست.
1. اعتمادالسلطنه، م. 1385، یاداشت های روزانه، به کوشش سیف الله وحیدنیا، تهران، آبی.
2. اعتماد السلطنه، م. 1367، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد حسن رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
2. امین الدوله، م. 1355ش، خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین الدوله. به کوشش حافظ فرمانفرمایان، تهران امیر کبیر.
3. الگار، ح. 1369ش، دین و دولت در ایران. ترجمه دکتر ابوالقاسم سری، تهران، طوس،
4. الگود، س. 1371ش، تاریخ پزشکی ایران و سرزمینهای خلافت شرقی. ترجمه باهر فرقانی، تهران امیر کبیر.
5. اولیویه، گ. 1371، سفرنامه الیویه، تاریخ اجتماعی-اقتصادی ایران در دوران غازین عصر قاجار. ترجمه محمدطاهرمیرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران اطلاعات.
6. باقری، الف. 1389، « جستاری پیرامون جایگاه زنان در تاریخ پزشکی با رویکردی بر دورهی قاجار». «تاریخ پزشکی»، دوره دوم، شماره4.
7. . بورل، آر. ام، پاییز1392، همهگیری وبا در ایران (1904م)، ترجمه فریده فرزی و زهرا نظرزاده، خردنامه، ش11، ص1تا22.
8. پولاک، ی. 1361، سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاوس جهانداری. تهران، خوارزمی.
9. پولاک، ی. 1393، نامه ها و گزارش های پزشکی از ایران 1852-1862م، . علوم پزشکی تهران، تهران، چوگان.
10. تاج بخش، ح. 1375، تاریخ دامپزشکی و پزشکی در ایران. تهران، سازمان دامپزشکی کشور.
11. تائب، ح. 1384، . بیمارستان های رشت، از مشروطه تا 1357. رشت، فرهنگ ایلیا.
12. جواهری، م. 1384، جواهر الکلام. تحقیق عباس قوچانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
13. الدر، ج. 1333، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران. ترجمه سهیل آذری، تهران، نور جهان.
14. دالمانی، 1335، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلی فره وشی، تهران، امیرکبیر.
16. رایت، س. 1364، انگلیسیها در میان ایرانیان. مترجم اسکندر دلدم، تهران، آشتیانی.
17. رششوار، 1378، خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، تهران، نشر نی.
19. زیباکلام ، بیگدلی، محمد. 1397، «مدرنیسم بومی؛ کندوکاوی در اندیشه های شیخ هادی نجم آبادی». فصل نامه سیاست،ش 4.
20. ژوبر، پ. 1347، ترجمه علیقلی اعتماد مقدم، تهران، بنیادفرهنگی ایران.
22. سعدوندیان. س.1380، خاطرات مونس الدوله. تهران، زرین.
23. سیاح، ح. 1356، خاطرات حاج سیاح. تصحیح سیف الله گلکار، تهران امیرکبیر.
24. شاردن، ژ. 1374، سفرنامه شاردن. ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس.
25. شیل، ل. 1368، خاطرات لیدی شیل. مترجم حسین ابوترابیان، تهران؛ نو، 1368ش.
26. فلور، و. 1386، سلامت مردم در ایران قاجار. مترجم ایرج نبی پور، بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر.
27. فلور، و. 1366، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، توس.
28. فووریه، ژ. 1326، سه سال در دربار ایران. ترجمه عباس اقبال، تهران، علم.
29. قهرمانی اصل، ولی اله. 1396، «نقش عوامل اجتماعی – فرهنگی در گسترش طب نوین در ایران عصر قاجار». پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال ششم، شماره اول.
30. کریمیان، ع. 1395، «تاریخچه بیمارستان وزیری». دانشنامه صارم، ش اول.
31. گلیمور، ج، 1354، گزارش بررسی شرایط صحیح در مملکت ایران، ترجمه کیومرث ناصری، تهران.
33. نجم آبادی، هـ. 1378، تحریر العقلاء. باهتمام مرتضی نجم آّبادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
34. ویلز، چ. 1368، ایران در یک قرن پیش. ترجمه غلامحسین قره گوزلو، تهران، اقبال.
35. ویلس، چ. 1363، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه. ترجمه سید عبداله، تهران، زرین.
36. ویلسن، آ. 1363، سفرنامه ویلسن یا تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران. ترجمه حسین سعادت نوری تهران، وحید.
37. ویشارد، ج. 136، بیست سال در ایران، ترجمه علی پیرنیا، موسسه انتشارات نوین، تهران.
38. مستوفی، ع. بی تا، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری ایران دوره قاجاریه،، تهران، زوار.
39. هدایت، م. 1385، خاطرات و خطرات، انتشارات زوار، تهران.
میرزایی,عباس و احمدی کچایی,مجید . (1402). تأثیر درباریان و روحانیون در ارجاع زنان به پزشکان خارجی در دورۀ ناصری؛ مطالعهای اجتماعی. جامعه شناسی تاریخی, 14(1), 413-442.
MLA
میرزایی,عباس , و احمدی کچایی,مجید . "تأثیر درباریان و روحانیون در ارجاع زنان به پزشکان خارجی در دورۀ ناصری؛ مطالعهای اجتماعی", جامعه شناسی تاریخی, 14, 1, 1402, 413-442.
HARVARD
میرزایی,عباس,احمدی کچایی,مجید. (1402). 'تأثیر درباریان و روحانیون در ارجاع زنان به پزشکان خارجی در دورۀ ناصری؛ مطالعهای اجتماعی', جامعه شناسی تاریخی, 14(1), pp. 413-442.
CHICAGO
عباس میرزایی و مجید احمدی کچایی, "تأثیر درباریان و روحانیون در ارجاع زنان به پزشکان خارجی در دورۀ ناصری؛ مطالعهای اجتماعی," جامعه شناسی تاریخی, 14 1 (1402): 413-442,
VANCOUVER
میرزایی,عباس,احمدی کچایی,مجید. تأثیر درباریان و روحانیون در ارجاع زنان به پزشکان خارجی در دورۀ ناصری؛ مطالعهای اجتماعی. جامعه شناسی تاریخی, 1402; 14(1): 413-442.