راهبردهای تبلیغی دولت‌های سیدتبار شمال ایران برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی از سدۀ هشتم تا دهم هجری

دوره 12، شماره 2
اسفند 1400
صفحه 389-410

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز

چکیده
چکیده
در میانۀ سدۀ هشتم هجری، شمال ایران شاهد پیدایش سه حکومت علوی­ تبار بود. سادات عمادی، مرعشی و کیایی به ترتیب در هزارجریب، مازندران خاوری و گیلان شرقی دولت‌های شیعی تشکیل دادند. پیدایش این حکومت ­ها با وجود آن بود که دودمان‌های بومی ـ محلی نیرومندی نظیر: چلاویان، ناصروندان، ولاشیان، روزافزونیه و پادوسبانان همواره حیات آن­ها را به چالش می ­کشیدند. هرچند تکیه بر تشیع یکی از دلایل ماندگاری این دودمان‌ها بود، ولی چنین می ­نماید رشته­ ای از تبلیغات فرهنگی پردامنه به­ منظور مهندسی افکار عمومی، از سوی دولت‌های هاشمی­ تبار بستر کسب مشروعیت برای این حکومت­ ها فراهم می ­ساخت. تکیه بر نسب هاشمی، تبلیغات، استفاده از باور مردم، تکیه بر نیروهای سرسپرده، استفاده از مفهوم شهادت، تقدیس فرمانروایان، مظلوم ­نمایی و تخریب چهرۀ مخالفان از شاخص ­ترین راهبردهایی بود که حکومت ­های سیدتبار شمال کشور طی سده ­های هشتم تا دهم هجری به ­منظور شکل ­دهی افکار عمومی از آن­ها بهره بردند و توانستند ضمن تأسیس حکومت به ماندگاری آن یاری رسانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
آملی، اولیاء الله(1348): تاریخ رویان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ابن اسفندیار، محمد بن حسن(1366): تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، پدیده خاور، چاپ دوم.
ابن عربشاه(2008م): عجائب المقدور فی نوائب تیمور، تصحیح سهیل زکار، دمشق، نشر التکوین.
اسلامی، حسین( 1390): مازندران در تاریخ، جلد2، ساری، شلفین.
اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان(1393): التدوین فی احوال جبال شروین، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، دنیای کتاب، چاپ دوم.
اقبال، عباس(1384): تاریخ مغول، تهران، امیرکبیر، چاپ هشتم.
اللهیاری، فریدون و نورایی، مرتضی و رسولی، علی(1389) : «حکومت های محلی ایران در قرن هشتم هجری و مساله ی مشروعیت»، پژوهش های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورجدید، سال دوم، شماره2، (پیاپی 6)، تابستان.
بنافتی، سید حسین(1384): شجره الامجاد فی تاریخ میرعماد، تصحیح فریده یوسفی زیرابی، شلفین.
تتوی، قاضی احمد و آصف خان قزوینی(1382): تاریخ الفی، جلد7، تهران، علمی و فرهنگی.
حافظ ابرو، عبداله بن لطف اله(1380): زبده التواریخ، تهران، چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خنجی، روزبهان(1382): تاریخ عالم آرای امینی، تصحیح محمد اکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین(1380): تاریخ حبیب السیر، تهران، تهران، خیام، چاپ چهارم.
خورشاه بن قباد الحسینی(1372): تاریخ ایلچی نظام شاه، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دادور آلانق، مرتضی و علی الهامی( 1395): « مدیدیت ایدئولوژیک افکار عمومی در عصر سلجوقیان با تاکید بر مساله مشروعیت»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال هفتم، شماره 25.
رابینو، یاسنت لویی( 1374): ولایات دارالمرز ایران؛ گیلان، رشت، طاعتی، 1374، چاپ چهارم.
راوندی، مرتضی(1382): تاریخ اجتماعی ایران، جلد8، تهران، نگاه، چاپ دوم.
رمضانی پاچی، علی(1398): قیام و حکومت سادات هزارجریب میرعمادالدین، ساری، هاوژین.
ستوده، منوچهر: درویشان مازندران، نسخه پی دی اف بارگیری شده از پرتال جامع علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بی جا، بی نا، بی تا.
سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق(1383): مطلع سعدین و مجمع بحرین، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صفا: ذبیح اله(1378): تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، تهران، فردوس، چاپ هشتم.
عالم آرای شاه اسماعیل(1384)، تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
عباسی، جواد و راضی، زهره(1393): « مشروعیت ایرانی در حکومت های محلی ایران در قرن هشتم»، دوفصلنامه پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران، سال دوم، شماره دوم، بعار و تابستان.
عمادی حائری، محمد(1394): سادات هزارجریب، سلسله ای شیعی در شرق مازندران، قم کتابخانه تخصصی ایران و اسلام، چاپ دوم.
غفوری، محمود و یحیی کمالی( 1389): « افکار عمومی و سیاستگذاری عمومی» ( تاملی نظری)، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره2.
قدیانی، عباس(1378): فرهنگ جامع تاریخ ایران، تهران، آرون، چاپ ششم.
قزوینی رازی، عبدالجلیل(1358): النقض، تهران، انجمن آثار ملی.
کریمی، علیرضا و مقصودعلی صادقی و علی منوچهری( 1398): « رویکرد حکومت آق قویونلو نسبت به افکار عمومی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال دهم، شماره
گیلانی، ملاشیخعلی(1352): تاریخ مازندران، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
لازار، ژودیت( 1389): افکار عمومی، ترجمه مرتضی کتبی، تهران، نشر نی.
لاهیجی، علی بن شمس الدین بن حسین(1352): تاریخ خانی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
مجد، مصطفی(1380): تاریخ مرعشیان در ایران، تهران، رسانش.
مرعشی، میرتیمور(1364): تاریخ خاندان مرعشی مازندران، تصحیح منوچهر ستوده، بی جا، اطلاعات، چاپ دوم.
مرعشی، میرظهیرالدین بن نصیرالدین(1345) : تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تصحیح محمدحسین تسبیحی، موسسه مطبوعاتی شرق، تهران.
مرعشی، میرظهیرالدین بن نصیرالدین (1364) : تاریخ گیلان و دیلمستان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ، چاپ دوم.
معلمی، مصطفی و احد مهربان نژاد کلاگری( 1393): طبرستان در دو سده نخست هجری،ساری، دانشگاه آزاد اسلامی.
معین، محمد(1382) : فرهنگ فارسی معین، تهران، سرایش، چاپ پنجم.
ملکونوف(1363): سفرنامه ایران و روسیه، مصحح محمد گلبن و فرامرز طالبی، تهران، دنیای کتاب.
مهجوری، اسماعیل(1345): تاریخ مازندران، جلد دوم، ساری، اثر.
نبئی، ابوالفضل(1375): اوضاع سیاسی اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری« از سقوط ایلخانان تا تشکیل تیموریان»، مشهد، دانشگاه فردوسی.
هاشم میرزا سلطان(1397): زبور آل داوود، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، میراث مکتوب.
همدانی، رشیدالدین فضل الله(1940م) : تاریخ مبارک غازانی، هرتفرد، استفن اوستین.
یزدی، شرف الدین علی(1378): ظفرنامه، تهران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.