2
دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه خلیج فارس
3
استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
چکیده با تأسیس حکومت زندیان اوضاع اجتماعی حاکم بر جامعۀ شهری شیراز متأثر از سیاستگذاری های هیئت حاکم به دورۀ جدیدی وارد شد. این تنوع اجتماعی سبب برخی تحولات در جامعۀ پایتخت شد. یکی از مهمترینِ این نوع تحولات در این دوره، شکلگیری محلۀ خراباتیان و فعالیت زنان روسپی در آنجا بود. به نظر میرسد این محله ــ که به دنبال برنامه های اجتماعی حکومت، فعالیت خود را آغاز کرد ــ تأثیرات مختلفی در ابعاد گوناگون جامعۀ شهری پایتخت برجای گذاشت. از این رو، مسئلۀ پژوهش حاضر، بررسی علل ایجاد محلۀ خراباتیان و پیامدهای اجتماعی آن در جامعۀ شهری شیرازِ عهد زندیه است. مقالۀ حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر داده های کتابخانه ای به بررسی مسئلۀ مزبور پرداخته است.نتایج این پژوهش نشان میدهد که کنترل و مدیریت کنشگران سیاسی در شیراز، مدیریت جامعۀ بحران زده بعد از سقوط صفویه، انگیزه بخشی به کنشگران برای به سازی و بازسازی شهر شیراز به علاوه گرایش کریمخان زند به این گروه از زنان، در ایجاد این محله مؤثر بوده است. از طرفی، مجموعۀ محلۀ خراباتیان منبع درآمدی برای حکومت زند نیز محسوب میشد. ازجمله پیامدهای اجتماعیِ ایجاد این محله میتوان به اختلال در بنیان خانوادهها اشاره کرد. علاوه بر آن، این نوع فعالیت اجتماعی از آنجا که با رویکرد مذهبی و اجتماعی مردم مغایرت داشت، سبب بروز برخی رفتارهای ناهنجار عرفی و شرعی از سوی بخشی از جامعۀ پایتخت نیز شده بود.
استرآبادی، میرزا مهدی خان، 1377، جهانگشای نادری، مصحح عبداله انوار، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
اسکات وارینگ، ادوارد، 1369، «سفرنامه اسکات وارینگ؛ مسافرت به شیراز»، در ده سفرنامه، ترجمه مهراب امیری، تهران: وحید.
اعتماد السلطنه، محمد حسن خان، 1367، تاریخ منتظم ناصری، مصحح محمد اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
افسر، کرامتاله، 1353، تاریخ بافت قدیمی شیراز، تهران: انجمن آثار ملی
اولئاریوس،آدام، 1363، سفرنامه اولئاریوس، ترجمه احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
اولیویه،ا، 1371، سفرنامه اولیویه، ترجمه محمد طاهر میرزا، به تحقیق و تصحیح غلام رضا ورهرام ،(تهران: اطلاعات.
پری، جان، 1387، «زندیان»، در تاریخ ایران کمبریج (دوره افشار، زند و قاجار)، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ج7، تهران: جامی، صص 137 – 85.
تاورنیه، ژان باتیست، 1383، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
تطیلی، رابی بنیامین، تنرو، آنتونیو، ممبره، میکل، 1393، سه سفرنامه، ترجمه حسن جوادی و ویلم فلور، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
خطایی، علی اکبر، 1372، خطای نامه، مصحح ایرج افشار، چاپ دوم، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
دروویل، گاسپار، 1370، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، چاپ چهارم، تهران: شباویز.
دنبلی، عبدالرزاق بیگ، 1350، تجربه الاحرار و تسلیه الابرار، تصحیح حسن قاضی طباطبایی، تبریز: موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
راوندی، مرتضی، 1382، تاریخ اجتماعی ایران، جلد 7، چاپ دوم، تهران: نگاه.
رستم الحکما، محمد هاشم آصف، 1382، رستم التواریخ، تصحیح میترا مهرآبادى، تهران: دنیاى کتاب.
روملو، حسن بیک، 1357، احسن التواریخ، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
سایکس، سرپرسى، 1380، تاریخ ایران، ترجمه سید محمد تقى فخر داعى گیلانى، چاپ هفتم، تهران: افسون.
شاردن، 1372، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس.
شرلی، آنتونی، 1387، سفرنامه برادران شرلی، ترجمه آوانس، مصحح علی دهباشی، تهران: نگاه.
شیرازی، ابن عبدالکریم علی رضا، 1365، تاریخ زندیه (جانشینان کریم خان زند)، تصحیح ارنست بئیر، تهران: نشر گستره.
غفاری کاشانی، قاضى احمد بن محمد،1373، تاریخ نگارستان، تصحیح مرتضى مدرس گیلانى، تهران: کتابفروشى حافظ.
فرانکلین، ویلیام، 1358، مشاهدات سفر از بنگال به ایران، ترجمه محسن جاویدان، تهران: مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی.
فسایی، حسن بن حسینی، 1382، فارسنامه ناصرى، چاپ 3 ، تهران: امیرکبیر.
فلور، ویلم، 2010، تاریخ اجتماعی روابط جنسی در ایران، ترجمه محسن مینو خرد، اِستُکهُلم: فردوسی.
کروسینسکی، 1363، سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی مفتون، مصحح مریم میر احمدی. تهران: توس.
متولی، عبدالله، 1389، «اهمیت و جایگاه پایتخت در نظامات فکری ـ اجرایی کریم خان زند»، تاریخ ایران، شماره 5/65
مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل، 1362، مجمع التواریخ، مصحح عباس اقبال، تهران: کتابخانه طهوری و سنایی.
مقدسی، محمد بن احمد، 1361، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان.
ملکم، سر جان، 1380، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: افسون.
موسوی اصفهانی، محمد صادق، 1363، تاریخ گیتىگشا در تاریخ زندیه، تصحیح سعید نفیسى، چاپ دوم، تهران: اقبال.
نوایی، عبدالحسین، 1384، کریم خان زند، چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
نیبور، کارستن، 1354، سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبى، تهران: توکا.
هدایت، رضا قلی خان، 1373، فهرس التواریخ، مصحح عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هدایت، رضا قلی خان، 1380، روضه الصفای ناصری، تصحیح جمشید کیانفر، جلد 9 و بخش اول، تهران: اساطیر.
هدایتی، هادی، 1334، تاریخ زندیه، تهران: دانشگاه تهران
همدانی، رشید الدین فضلاله، 1940م، تاریخ مبارک غازانی، مصحح کارل یان، هرتفرد: استفن اوستین.
ورهرام، غلامرضا، 1385، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عهد زندیه، تهران: معین.
الهیاری,حسن , افخمی عمله قشقایی,پژمان و حاتمی,امیرحسین . (1400). علل و پیامدهای اجتماعی شکلگیری محلۀ خراباتیان شیراز در عصر زندیه. جامعه شناسی تاریخی, 12(2), 59-82.
MLA
الهیاری,حسن , افخمی عمله قشقایی,پژمان , و حاتمی,امیرحسین . "علل و پیامدهای اجتماعی شکلگیری محلۀ خراباتیان شیراز در عصر زندیه", جامعه شناسی تاریخی, 12, 2, 1400, 59-82.
HARVARD
الهیاری,حسن,افخمی عمله قشقایی,پژمان,حاتمی,امیرحسین. (1400). 'علل و پیامدهای اجتماعی شکلگیری محلۀ خراباتیان شیراز در عصر زندیه', جامعه شناسی تاریخی, 12(2), pp. 59-82.
CHICAGO
حسن الهیاری, پژمان افخمی عمله قشقایی و امیرحسین حاتمی, "علل و پیامدهای اجتماعی شکلگیری محلۀ خراباتیان شیراز در عصر زندیه," جامعه شناسی تاریخی, 12 2 (1400): 59-82,
VANCOUVER
الهیاری,حسن,افخمی عمله قشقایی,پژمان,حاتمی,امیرحسین. علل و پیامدهای اجتماعی شکلگیری محلۀ خراباتیان شیراز در عصر زندیه. جامعه شناسی تاریخی, 1400; 12(2): 59-82.