لویه جرگه‌ و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان

دوره 12، شماره 1
شهریور 1400
صفحه 144-180

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده
لویه جرگه از دو قرن پیش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و تاثیرگزارترین مجالس بزرگ ملی در تاریخ معاصر افغانستان شناخته شده است. این مجلس با قانون اساسی افغانستان رابطۀ ناگسستنی دارد؛ به‌گونه ای که از هشت بخش قانون اساسی، هفت بخش آن توسط لویه جرگه‌ها تصویب شده‌اند و از شش فصل قانون اساسی یک فصل کامل به لویه جرگه اختصاص یافته است. این درحالی‌ است که این نهاد همواره از طرف برخی پژوهشگران و نو اندیشان جامعۀ افغانستانی مورد نقد قرار گرفته و با نگاه سلبی به آن نگریسته اند. در این مقاله، با رویکرد توصیفی-تحلیلی و در جهت تبیین بازتاب تاریخ نگارانه جایگاه و کارکرد لویی جرگه‌ها در ساختار سیاسی- اجتماعی افغانستان معاصر، بررسی مفهوم، محتوا و تبار آن مورد نظر قرار گرفته و در ادامه نگرش‌های سلبی و ایجابی جریان‌های سه گانۀ تاریخ نگاری معاصرافغانستان (ملی‌گرا، چپ‌گرا و اسلام‌گرا) بدین سنت آمده است. حاصل پژوهش حاکی از این است که تأثیرپذیری جریان‌های تاریخ‌نگاری معاصر از شرایط سیاسی و دیرپایی لویه جرگه ها درتوجیه قدرت سیاسی حاکمان وقت، موجب شده است که جریان های مذکور، علیرغم نقد ریشه های قومی تاثیرگذار بر ماهیت کارکردی آنها، در رقم خوردن تحولات اساسی جایگاه مهمی برای آن قائل شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
- اسناد کمیته مرکزی حزب دموکراتیک خلق افغانستان (1363).کابل، مطبعه دولتی.
- اصولی، زکریا(1394). ساختار و صلاحیت‌های لویه جرگه در قوانین اساسی افغانستان(1301-1382)، کابل، انتشارات سعید.
- الفنستون، مونت استوارت(1376). افغانان، جای، فرهنگ و نژاد( گزارش سلطنت کابل)، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
- انیس، محی الدین(بی‌تا). بحران ونجات، کابل، مطبعه انیس.
- انصاری، بشیراحمد(1384).ذهنیت قیبلوی دیواره‌ی فرا راه تدین و تمدن، کابل، ناشر موسسه خاور.
- بیلیو، هنری والتر(1391). پژوهشی درباره قوم شناسی یا اتنوگرافی افغانستان، ترجمه لعل زاد، کابل، انتشارات سعید.
- تنویر، عبدالحلیم(1379).تاریخ و روزنامه‌نگاری درافغانستان، پیشاور، انتشارات میوند.
- حبیبی، عبدالحی(1389). تاریخ مختصرافغانستان، پیشاور، انجمن نشراتی دانش.
- دانش، سرور(1389).حقوق اساسی افغانستان، کابل، انتشارات موسسه تحصیلات عالی ابن سینا.
- روآ، اولیور ، «اسلام سیاسی درافغانستان»، فصلنامه گفتگو، ش 29، پاییز 1379.
- رشتیا، سیدقاسم(1389). افغانستان در قرن نزده، به کوشش غلام سخی غیرت، کابل، انتشارات بنگاه
- رارثی، علی اکبر و شهسوار، محمدحسین(1390). افغانستان درگذر زمان ، تهران، نشر کارور.
- روا، اولیور(1369).افغانستان، اسلام ونوگرایی سیاسی، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد، انتشارات قدوس رضوی.
- رساله شصت سال تاریخ انگاری درافغانستان(1389). کابل، به کمک بنیاد آرمان شهر.
- سهام، نصیر(1366). نظر مختصری برپیشینه لویه‌جرگه‌ها در میهن ما، کابل، مطبعه دولتی.
- سجادی، عبدالقیوم(1395).جامعه شناسی سیاسی افغانستان، کابل، انتشارات واژه.
- سرمند، نظرمحمد(1366).جرگه‌ها، شوراها و اداره حاکمیت، کابل، انتشارات اداره امور و ارگان‌های محلی شورای وزیران.
- شرق، محمدحسن(1370). کرباس پوش های برهنه پا، پیشاور، انتشارات میوند.
- شفاهی، امان الله(1393).جریان شناسی تاریخ افغانستان معاصر، کابل، انتشارات امیری.
- صیقل، امین(1394). افغانستان معاصر، تاریخ مبارزات و بقای یک ملت، به کوشش عبدالفغور روان فرهادی و کریل نورجانوف ، ترجمه محمد نعیم مجددی، کابل، انتشارات سعید.
- عطایی، محمدابراهیم(1383). نگاهی مختصر به تاریخ معاصرافغانستان ، ترجمه جمیل الرحمن کامگار، کابل، انتشارات میوند.
- غبار، میرغلام محمد(1374). افغانستان درمیسرتاریخ، تهران، انتشارات جمهوری.
- فیض‌زاد، محمدعلم(1368). جرگه‌های بزرگ ملی افغانستان(لوی جرگه‌ها)، لاهور، مطبعه منصوره.
- فرهنگ، میرمحمد صدیق(1390). افغانستان درپنج قرن اخیر، به کوشش ابراهیم شریعتی، تهران، انتشارات عرفان.
- قانون اساسی افغانستان(1382). کابل، مطبعه دولتی، جریده رسمی وزارت عدلیه، شماره(818).
- قاضی، عطاوالله خان(1336). دپشتنو تاریخ، پیشاور، بی‌جا.
- کهزاد، علی احمد(1334). تاریخ قدیم افغانستان، جلد اول، کابل، مطبعه دولتی .
- کشککی،صباح الدین(1384). دهه قانون اساسی، پیشاور، انتشارات میوند.
- کاکر، محمدحسن(1995). زندگی نامه هیوان سنگ، بی جا.
- مرادی، صاحب نظرخان(1390). افغانستان جغرافیای بحران، کابل، انتشارات سعید.
- مارسدن، پییتر(1388). طالبان، ترجمه نجله خندق، تهران، انتشارات وزات خارجه .
- مهربان، عبدالله(1361). تاریخ جرگه‌های ملی و دولتی در افغانستان، کابل، انتشارات جبهه ملی پدروطن جمهوری دموکراتیک افغانستان.
- رحیمی، مجیب الرحمن(1397). مباحث جدال برانگیز، کابل، انتشارات عازم .
- مشرقی، دیدرعلی(1389). بحران هویت ملی درافغانستان، کابل، انتشارات سعید.
- نجفی، علی مسیح ارزگانی (1390).افغانستان رنگین کمان اقوام، کابل ، انتشارات موسسه فرهنگی صبح امید.
- لوئیس، برنارد( بدون تاریخ). زبان سیاسی اسلام، ترجمه غلامرضا بهروزلک، قم، بوستان کتاب.
- فرزانه پور، حسین و پیمان زنگنه، « «کانون های تصمیم گیری درقانون اساسی جدید؛ نسبت سنجی نحوه اعمال قدرت براساس همکاری قوا»، جستارهای سیاسی معاصر، ش1، سال 7، بهار 1395، صص 101-124.
- عصمت الهی، محمدهاشم، « لویه جرگه افغانستان :نماد اراده ملی افغان ها »، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش32، زمستان 1379، صص 165-172.