این بررسی در باب تاریخ اجتماعی روستا در ایران و جهت شناسایی و مقوله بندی مسایل اجتماعی در روستاهای منطقه ثلاث،مربوط به سال 1325ق،صورت گرفت. با وجود اهمیت جامعه روستایی در تاریخ ایران و نیز آستانه انقلاب مشروطیت،اندک مطالعات موجود بر موضوعات جنبش دهقانی و مسائل ارضی متمرکز و با تکیه برگزارش ناظران،کنش گران و اندک بازتاب های مسایل روستاییان در رسانه های وقت،است. درحالی که شناخت جامعه روستایی نیازمند درک عمیق و گسترده مناسبات اجتماعی مبتنی بر وصف جامع واقعیت جامعه مزبور در هر دوره است. در پژوهش حاضر بر اساس داده های مجموعه اسنادحقوقی(دفتر اجرای احکام،سال1325ق) مربوط به یک ولایت نمونه(محال ثلاث و شقاقی)،که جامعه ای همگون از روستاهای میانه،گرمرود و سراب را در بر می گرفت،انجام گرفت، تا به این پرسش بپردازد که چالش ها و مسائل اجتماعی جوامع روستایی مزبور،چه بودند؟
بنا به ماهیت سوال،باروش تحقیق کیفی، از طریق بررسی مستندات مربوط،اطلاعات مورد نظر شناسایی و استخراج گردد، با پردازش مضامین آن ها،تحلیل صورت گرفته و در نهایت در چارچوب های مفهومی و مقوله های کیفی سازماندهی شد. نتیجه تحقیق نشان داد مهم ترین چالش ها و مسایل اجتماعی جامعه روستایی مورد نظر بنا به اولویت چنین بودند: چالش های مالی،اعمال خشونت و ستیزه های اجتماعی، سرقت،ستیزه گری رعیت با ارباب و امتناع از تعهدات مالی،چالش های خانوادگی، نپرداختن مالیات های دیوانی، ایراد خسارت به اموال غیر، تصرف ملکی و موارد دیگر.
ازکیا،مصطفی و غلامرضا غفاری،پاییز-زمستان 1388،تحلیلی بر مطالعات روستایی در ایران،توسعه محلی(روستایی-شهری)،دوره اول،ش1،صص7-34.
افشارکهن،جواد،1390،جامعه شناسی مسایل اجتماعی،تهران،جامعه شناسان.
آدمیت، فریدون،1355،ایدئولوژی نهضت مشروطیت،تهران،پیام.
آدمیت، فریدون،1385،اندیشه ترقی و حکومت قانون(عصر سپهسالار)،تهران،خوارزمی،چ
3.
آدمیت،فریدون و هما ناطق،1356،افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار،تهران،آگاه.
آدمیت،فریدون،1356،فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران،تهران،پیام.
آدمیت،فریدون،1362،امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی،
آفاری،ژانت،1385،انقلاب مشروطیت ایران،ترجمه رضا رضایی،تهران،بیستون، چ
3.
خرمشاد،محمد باقر و روح الله جعفری،تابستان 1392،کاربست مکتب آنال در مطالعات روستایی ایران،روستاو توسعه،س16،ش2، 133-
153.
دفتر ثبت احکامات حضرت والا شاهزاده عمادالسلطنه در حکومت شقاقی و بلوکات ثلاث،(1389)،به کوشش بهمن
بیانی و سعاد پیرا،تهران،نشر تاریخ ایران.
طبیبی،محمد،1388،نظام قضایی و آیین دادرسی ایران،از افشاریه تا انقلاب مشروطه،کرمان،دانشگاه شهید باهنر کرمان.
فلور،ویلم و امین بنانی،1388،نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی،ترجمه حسن زندیه،قم،پژوهشکده حوزه ودانشگاه.
کرون،جیمز،1390،جامعه شناسی مسایل اجتماعی،ترجمه مهرداد نوابخش و فاطمه کرمی،تهران،جامعه شناسان.
کسروی،احمد،1363،تاریخ انقلاب مشروطه ایران،2ج،تهران، امیرکبیر.
الگار، حامد،1356،دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجاریه، ترجمه ابوالقاسم سری،تهران، توس.
لمبتون،ا.ک.س،1362،مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری،تهران،مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چ
3.
لوزیک،دانیلین،1388،نگرشی نو در تحلیل مسایل اجتماعی،ترجمه سعید معیدفر، تهران،امیر کبیر.
محمدی، بیوک،1390،درآمدی بر روش تحقیق کیفی، تهران، پزوهشگاه علوم انسانی،
مهدوی دامغانی،احمد،1383،محاکم قضایی در زمان قاجاریه،مجله کانون،ش
54.
وقایع اتفاقیه،11ربیع الاول 1275، نمره 407، 2-
4 .
وقایع اتفاقیه،22 جمادی الثانیه 1279،نمره 536،
6.
وقایع عدلیه، س1،ش1،سلخ ذی حجه1287ق،صص2-
3.
وقایع عدلیه، س2،ش2،محرم 1288، ص
1
یزدانی،سهراب،خرداد-تیر1371،مسئله ارضی ودهقانی درانقلاب مشروطیت ایران(1324-1326)،نگاه نو،ش8،صص19-
41.
یوسفی فر،شهرام،الف1398،گردش کار اداری بین محاکم عرف و شرع در آستانه مشروطیت،بر اساس بایگانی دیوان عدلیه اعظم(1322ق)،گنجینه اسناد،س29،دفتر 2،تابستان 1398،صص:150-175.
یوسفی فر،شهرام،ب1398،بررسی مسائل اجتماعی ایران در اسناد دیوان عدلیه اعظم،مجله ایران شناسی،بهار و تابستان 1398(در دست انتشار).
یوسفی فر،شهرام،1390،شهر و روستا در سده های میانه ایران،تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Kondo, nobuaki. (2017). Islamic law and society in iran: A social history of Qajar tehran.Routledge.london and newyork.
