مطالعات جمعیت‌شناسی ادوار فرهنگی نوسنگی تا مفرغ بخش لاران چهارمحال و بختیاری

دوره 11، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 291-316

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 پژوهشکده علوم باستان شناسی و گروه باستان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده
بر اساس مطالعات انجام‌گرفته توسط باستان­شناسان غربی در دشت‌های ایران از جمله حوزه درودزن و شاه‌آباد، برای روستاهای هسته­ای در هر هکتار بین 100 تا 150 نفر جمعیت تخمین زده­اند. این تخمین جمعیت بیشتر مربوط به دشت‌های رسوبی نسبتاً بزرگ با شیوه معیشتی کشاورزی و دامداری است. به نظر می­رسد که در مناطق مرتفع کوهستانی که دارای شیوه معیشت دامداری و گله‌داری(کوچ­نشینی) است، این وضعیت کمی متفاوت باشد. بر این اساس بخش لاران، با هدف تخمین و برآورد تغییرات جمعیت در درازمدت در یک منطقه کوهستانی که دارای شیوه معیشتی کوچ­نشینی و دامداری است انتخاب گردید. سپس با روش توصیفی- تحلیلی و روش‌های آماری همچون بهره‌گیری از نرم‌افزار SPSS سعی شد تا به درک درستی از برآورد و تغییرات جمعیت در درازمدت نائل گردید. در برآورد جمعیت، علاوه بر استفاده از سرشماری روستاهای سال 1391 منطقه، از فعالیت‌های میدانی و قوم‌باستان‌شناسی مانند مطالعه تمام عشایر منطقه که 21 وارگه بودند، نیز بهره گرفته شده است. در نهایت مشخص گردید که برای هر نفر در خانه‌های روستایی این منطقه 6/5 و در بین کمپ‌های عشایر 5/6 مترمربع فضای نشیمن وجود دارد. در واقع مجموع فضای خانه‌های روستایی و فضاهای اطراف آن‌که متعلق به روستا بوده است مورد محاسبه قرار گرفت که در نهایت در هر هکتار 51 نفر جمعیت وجود دارند، این میانگین در کمپ‌های عشایر نزدیک به خانه‌های روستایی با میانگین 27 نفر در هر هکتار است. سپس جمعیت پیش‌ازتاریخ بخش لاران ابتدا در سطح کوچک‌مقیاس یا محوطه­ای و بزرگ‌مقیاس یا منطقه­ای تخمین زده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
-حیدری دستنایی، محسن، 1396، تحلیل زیستگاهی استقرارهای دوره نوسنگی تا عصر مفرغ در زاگرس مرتفع، نمونه موردی بخش لاران، استان چهارمحال و بختیاری، پایان‌نامه دکتری در رشته باستان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، به راهنمایی مهدی مرتضوی (منتشرنشده).
-حیدری دستنایی، محسن؛ مرتضوی، مهدی؛ شیرازی، روح‌الله؛ خسروی، محمود، 1396، برهم‌کنش انسان و محیط: تحلیل فضایی- محیطی محوطه‌های دوره‌ی نوسنگی تا عصر مفرغ بخش لاران، استان چهارمحال و بختیاری، مطالعات باستان‌شناسی، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 15، صص 75-92.
-خسرو زاده، علی‌رضا، 1391، الگوی استقراری دشت فارسان از پیش‌ازتاریخ تا دوران اسلامی، در نامور نامه: مقاله‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی و مسعود آذرنوش، تهران: انتشارات ایران نگار، صص 169-188.
-خسروی، لیلا، 1391، بررسی و شناسایی باستان‌شناختی حوزه آبگیر سد دره باد گرگک، چهارمحال و بختیاری، چکیده مقاله‌های یازدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، ص 175.
-علیزاده، عباس، 1383، تئوری و عمل در باستان‌شناسی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی (پژوهشگاه).
-کریمی، صادق؛ نگارش، حسین؛ طاووسی، تقی؛ علیجانی، بهلول، 1391، تحلیل همدید امواج سرماهای فراگیر ایران، مورد موج سرمای دی و بهمن 1391، استان چهارمحال و بختیاری، جغرافیا و توسعه 29:صص 55-76.
-زاگارل، آلن،1387، باستان‌شناسی پیش‌ازتاریخ منطقه بختیاری، ظهور شیوه زندگی در ارتفاعات، ترجمه کورش روستایی، شهرکرد، انتشارات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری.
- شکویی، مریم؛ پاپلی یزدی، لیلا، 1386، قوم‌باستان‌شناسی تغییرات ساختاری، کارکردی و معنایی نماد، نمونه موردمطالعه: شمایل مذهبی در زمینه فاجعه‌زده شهر بم، دو فصلنامه پژوهش‌های باستان‌شناسی و مطالعات میان‌رشته‌ای، سال سوم، شماره 5، صص 43-49.
- شهریار پور، ولی؛ مقیمیان، علیرضا؛ قربان پور، ملک محمد؛ 1391، گزارش اقتصادی، اجتماعی استان چهارمحال و بختیاری سال 1390، استانداری چهارمحال و بختیاری، معاونت برنامه‌ریزی و اشتغال، شهرکرد، انتشارات پاپیروس.
-صیدایی، اسکندر؛ نوروزی، اصغر، 1389، تحلیلی بر الگوهای استقرار فضایی سکونتگاه‌های روستایی در استان چهارمحال و بختیاری، جغرافیا و توسعه، شماره 18، صص 53-68.
-کوثری، یحیی، 1347، سومین گزارش هیأت بررسی اصفهان و چهارمحال و بختیاری، اداره کل باستان‌شناسی و فرهنگ‌عامه، کد 258(منتشرنشده).
- مهندسین مشاور آریانشهر هزاره،1391، گزارش توجیهی طرح توسعه و عمران شهر سورشجان، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان چهارمحال و بختیاری، جلد 3(منتشرنشده).
-نوروزی، علی‌اصغر، 1382، محوطه نویافته ایلامی، فراتر از مرزهای شناخته‌شده ایلام، مجله نامه پژوهشگاه، میراث فرهنگی، شماره 3، صص 75-82.
-نوروزی، علی‌اصغر، 1388، مطالعات باستان‌شناسی در حوضه آبخیز کارون شمالی (استان چهارمحال و بختیاری)، مطالعات باستان‌شناسی، دوره 1، شماره 2، صفحه 161-175.
-نوروزی، علی‌اصغر،1389، گزارش مقدماتی بررسی باستان‌شناختی بخش لاران، استان چهارمحال و بختیاری، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری (منتشرنشده).
- نوروزی، علی اصغر؛ حیدری دستنایی، محسن، 1397، نتایج مقدماتی بررسی باستان‌شناختی در حوزه آبخیز زاینده‌رود جنوبی، بخش لاران، استان چهارمحال و بختیاری، مجله مطالعات باستان شناسی، دوره 10، شماره 1، شماره پیاپی، صص 207-226.
منابع لاتین
-Alizadeh, A, 1988, Socio-economic Complexity in Southwestern Iran during the Fifth and Fourth Millennia BC: The Evidence from Tall-e Bakun A. Iran 26, 17-34.
-Binford, L. R. 1978, Nunamiut Ethnoarchaeology, Academic Press, New York.
-Chamberlain, A, 2006, Demography in Archaeology, Cambridge University Press.
-Chamberlain, A, 2009, Archaeological Demography, Human Biology, Demography and Cultural Volume 81Issue 2, PP 275-286.
-David, N, Kramer, C, 2001, Ethnoarchaeology in Action, Cambridge University Press.
-De Mieroop, M, 2004, the Ancient Mesopotamian City, Oxford University Press, Oxford.
- Henrickson, E.F, 1985, The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Highlands, Iranica Antiqua 20: 1-42.
-Hodder, I. 1982, Symbols in Action. Ethnoarchaeological Studies of Material Culture, University Press, Cambridge.Cambridge.
-Horne, Lee, 1991, what is Ethnoarchaeology? Expedition, Volume 33, Issue 1, p 1.
-Jacobs, L. 1979, Tell I Nun: Archaeological Implications of a Village in Transition, In; Kramer (ed.) Ethnoarchaeology: Implications of Ethnography for Archaeology, New York, Columbia university Pres,PP, 175-191.
-Kardulias P. N, 1992, Estimating Population at Ancient Military Sites: The Use of Historical and Contemporary Analogy, American Antiquity, Vol. 57, No. 2, pp. 276-287.
-Khosrowzade, A. 2015, The Chalcolithic Period in the Bakhtiyāri Highlands: Recently-discovered Sites in Fārsān, Chāhār Mahāl va Bakhtiyāri, Irān, International Journal of the Society of Iranian Archaeologists, Vol. 1, No. 2, pp 71-92.
-Kolb; C, C. Charlton,T, H. DeBoer, W. Fletcher, R. Healy, P. F. Janes, R, R. Naroll, R. Shea, D. 1985, Demographic Estimates in Archaeology: Contributions From Ethnoarchaeology on Mesoamerican Peasants, Current Anthropology, Vol. 26, No. 5, pp. 581-599.
-Kramer, C. 1979, An Archaeology view of a Contemporary Kurdish Village: Domestic Architecture, Household Size and Wealth, in: Kramer (Ed.). Ethnoarchaeology -Implications of Ethnography for Archaeology, Columbia University, New York, 139-163.-
-Kramer, C. 1982, Village Ethnoarchaeology. Rural Iran in Archaeological Perspective. New York: Academic Press.
-Lynne Costin, C, The Use of Ethnoarchaeology for the Archaeological Study of Ceramic Production, Journal of Archaeological Method and Theory, Vol. 7, No. 4, pp 377-402, 2000.
-Minorsky, V. 1945, The Tribes of Western Iran, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 75, No. 1/2, pp. 73-80.
-Minorsky, V. 1945, The Tribes of Western Iran, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 75, No. 1/2, pp. 73-80.
-Ogundele, S. O, 2005, Ethnoarchaeology of Domestic Space and Spatial Behaviour Among the Tiv and Ungwai of Central Nigeria, African Archaeological Review, Vol. 22, No. 1, pp25-54.
- Silverman, H, 2002, Ancient Nasca Settlement and Society, Volume 1, University of Lowa Press, Lowa.
-Sumner,W. M. 1979, Estimating Population by Analogy: an Example, in: Carol Kramer (eds), Ethnoarchaeology, Columbia University Press, New York, pp 164-174.
-Sumner, W. M. 1989, Population and Settlement Area: An Example from Iran, American Anthropologist, New Series, Vol. 91, No. 3, pp. 631-641.
-Trigger, B. 1989, A History of Archaeological Thought, Cambridge University Press, Cambridge.
-Wiessner, P, 1974. A functional Estimator of population from floor area. American Antiquity 39: 343–349.
-Wilkinson T. J. 2000, Regional Approaches to Mesopotamian Archaeology: The Contribution of Archaeological Surveys, Journal of Archaeological Research, Vol. 8, No. 3, pp 219-267.
-Wilkinson T. J. 2001, Surface Collection Techniques in Fild Archeaology: Theory and Practice, Handbook of Archaeological Science, In Brothwell and Pollard, Oxford: 529-542.
-Wilkinson. T, G, 2003a, Archaeological Landscape of the Near East, the University of Arizona Press.
-Wilkinson. T, G, 2003b, Archaeological Survey Long- term Population Trend in Ypper Mesopotamia and Iran, in:Yeki Bud Yeki Nabud, Naomi Miller and Kamyar Abdi(eds), the American Institute of Iranian Stadies and the University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, pp 39-52.
-Zagarell, A, 1975, Nomad and settled in the Bakhtiari Mountains, Sociologus, vol. 25, p. 127-138.
-Zagarell. A, 1989, Pastoralism and the early state in Greater Mesopotamia, in: C. C. Lamberg- Karlovsky, Archaeological thought in America, Cambridge:Cambridge University Press, pp 280-301.