واکاوی جامعه‌شناختی نماد دایره در ساختارهای تدفینی عصرآهن مطالعه موردی گورستان‌های حوزه‌ی رود مشگین‌چایی

دوره 11، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 87-116

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده
عصر آهن به دوره­ای اطلاق می­گردد که در آن تکاپوی مهاجرت در بین اقوام مختلف شدت گرفت. بهترین اثر باستان­شناختی از این اقوام مهاجر، ساختارهای تدفینی آنهاست. به گونه­ای که این ساختارها در بسیاری از حوزه­های باستان­شناختی که آنها اشغال نموده­اند، دیده می­شود. شاخص­ترین ویژگی تدفینی این اقوام که در غالب سرزمین­های وارد شده به آن قابل مشاهده است، وجود یک ساختار مدور سنگی بر سطح گور است که فضای مرکزی یا محل قرار گرفتن مرده را احاطه نموده است که گاهی بواسطه چیدن یک ردیف قلوه­سنگ یا قطعه سنگ ساخته می­­شده و یا گاهی با ساختاری چند ردیفه از سنگ­های کوچک و بزرگ و با نظمی خاص انجام می­گرفته است.

منطقه­ی مورد مطالعه، حوضه یکی از رودخانه­های پر آب شهرستان مشگین­شهر است که یکی از مهمترین عوامل شکل­گیری محوطه­های باستانی این بخش از استان اردبیل به شمار می­آید. در بررسی­های میدانی، گورستان­های عصر آهن بسیاری در این حوضه مورد مطالعه قرار گرفت که یکی از ویژگی­های بارز آنها، ساختارهای جالب توجه دایره­ای شکلی است که فضای داخلی گور و محل قرار گرفتن جایگاه مرده را احاطه نموده است. پژوهش حاضر با پیش زمینه­ای مختصر از نحوه پراکنش چنین ساختارهایی در قبور هزاره دوم و اول ق.م، با نگاهی به مطالعات اسطوره­شناختی و نمادشناختی، به چرایی و چگونگی وجود ساختارهای مدور در تدفین­های باستانی عصر آهن حوزه مشگین­چایی پرداخته است. نگاهی جامعه­شناختی به این موضوع، نشانگر وجود باورهای خاصی در بین جوامع عصر آهن بوده که اعتقاد به آنها سبب پیدایش و تداوم شیوه­های خاصی در تدفین مردگان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
Belli, Oktay, Konyar, Erkan, 2003, Dogu Anadolu Bolgesinde Erken Demir Cagi Kale ve Nekropolleri, Arkeolojive Sanat Yayinlari.
Bourgeois, Jean and Wouter Gheyle, 2005, The Frozen Tombs of the Altai Mountains; Survey and inventory of archaeological sites and permafrost occurrence in the Dzhazator Valley, Report on the Belgian-Russian expedition in the Altai Republic, Russia.
De Morgan, H, 1905, Recherché au Talyche Persan en 1901: Necropoles des ages du bronze et du fer.
Egami, N., Fukai, SH. and Masuda, S., 1965, The excavation at Ghale kuti and Laslukan 1960, The Tokyo University Iraq-Iran archaeological expedition report 18: Tokyo.
Oven, Bread, 2008, Llanelwedd dig, Cleyd-Powys Archaeological Trust.
Ozfirat, Aynur, 2000, Dogu Anadolu Yayla Kulturleri, Arkeoloji ve Sanat Yayinlari, Istanbul.
Smith, A. T., Badalyan, R. S. and Pavel Avetisyan, 2009, the archaeology and geography of ancient transcaucasian societies, vol 1, the University of Chicago.
Subrenat, Jean-Jacques, 2004, Estonia Identity and Independence, Translated into English by David Cousins, Eric Dickens, Alexander Harding & Richard C. Waterhouse: Amsterdam - New York.
Vanden Berghe, L., 1975, Excavition in chamahzy Mumah in pusht -i- ikouh Luristan. Priceeding of the Annaai symposium on Archaelogical Reserch in Iran. Musum of Iran Bastan. Tehran, Iran.
Wilgaf, A, 2005, A minor stone circle in Brändåsen, Hardemo parish, Närke.