2
دانش آموخته مقطع دکتری از دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر موسسه تاریخ معاصر
چکیده
این تحقیق به یکی از مقولات اجتماعی ـ فرهنگی تاریخ معاصر ایران یعنی نرخ پیشرسی ازدواج برای دختران در شهر تهران طی دو دهه آخر حکومت پهلوی می پردازد. به عبارتی دقیقتر، با تأکید بر پروژه مدرنیزاسیون حکومت پهلوی دوّم طی دهه های چهل و پنجاه شمسی، اثرات این پروژه نوسازی بر تهران را با تمرکز بر سه شاخص میزان شهرنشینی، جایگاه اجتماعی زنان، و میزان سواد و آموزش در جامعه، در معرض بررسی قرار میدهد، و سپس در چارچوب تئوری مدرنیزاسیون، رابطه این مولفه های تحوّل کلان در پایتخت ایران را با یکی از پدیده های اجتماعی یعنی نرخ ازدواج زودرس در بین دختران تهرانی، طی مقطع زمانی موردنظر، واکاوی می کند. روش پژوهش در این مقاله، روش تحلیل ثانویه بر اساس داده های عمدتاً کمّی و بعضاً کیفی است و شیوه گردآوری اطّلاعات نیز به صورت مطالعۀ کتابخانه ای و اسنادی بوده که از طریق فیش برداری و جمع آوری داده های خامِ کیفی و کمّی انجام شد. یافته ها بیانگر آن است که با افزایش تکاپوهای حکومت پهلوی برای نوسازی و تحوّل در جامعه ایران طی دو دهه آخر حکومت مذکور، و هنگامی که شهرنشینی، موقعیّت اجتماعی زنان، و سطح سواد و آموزش در جامعه شهری ایران روند صعودی را طی می کرد، در طرف مقابل، نرخ پیشرسی ازدواج دختران با جریان نزولی و رو به کاهش توأم شد.
آقایی، سعید و رویا طاهری(1392). «نگرش جوانان به تاثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی موثر در بالارفتن سن ازدواج»، فصلنامه مطالعات جامعهشناختی ایران، سال سوم، شماره8.
احمدی، حمید(1380). درس تجربه: خاطرات ابوالحسن بنیصدر، جلد اول، آلمان: انقلاب اسلامی.
ارتباط بین پدر،مادروفرزندان در دنیای امروز(1357). جلد چهارم، بخش هفتم و هشتم(پدرسالاری و سنتگرائی)، انتشارات انجمن ملّی اولیا و مربیان ایران.
ارتباط بین پدر،مادروفرزندان در دنیای امروز(1358). جلد ششم، بخش یازدهم و دوازدهم(خانوادههای پرتوقع و خشن)، تهران: انتشارات انجمن ملی اولیا و مربیان ایران.
اسدی، علی و مجید تهرانیان(1395). صدایی که شنیده نشد(نگرشهای اجتماعی-فرهنگی و توسعه نامتوازن در ایران)، به کوشش:عباس عبدی و محسن گودرزی، تهران:نشر نی.
اللهبخش، نیکمحمد(1390). بلوچی که از تهران آمد، زاهدان: تفتان.
اطلاعات هفتگی، شماره1031، تیر1340ش.
________، شماره1046، آبان1340ش.
________، شماره1053، آذر1340ش.
________، شماره1057، دی1340ش.
________، شماره 1064، اسفند1340ش.
________، شماره1157، دی1342ش.
________، شماره1160، دی1342ش.
________، شماره1205، آذر1343ش.
________، شماره1218، اسفند1343ش.
________شماره1219، اسفند1343ش.
انه، کلود(1370). گلهای سرخ اصفهان، ترجمه:جلوه، تهران: نشر روایت.
باقری، عزتاله(1381). از وانان تا وین، جلد اول، تهران: حنا.
برنامه تاریخ شفاهی، مصاحبه با خانم دکتر شکوه،(بیتا) مصاحبهکننده: فرزناه میلانی، بی-جا:بینا.
بلدیّه طهران، سرشماری نفوس شهر طهران در سنوات1262و1270و1301و1311(1312). تهران: مطبعه مجلس.
بنیصدر، مسعود(2005). خاطرات یک شورشی ایرانی، مترجم:فرهاد مهدوی، پاریس:خاوران.
بهنام، جمشید و شاپور راسخ(1348). مقدمهای بر جامعهشناسی ایران، تهران: خوارزمی.
پروژه تاریخ شفاهی ایران، جلد دهم، مصاحبه با مهرانگیز دولتشاهی، نوار شماره1.
جعفری، عبدالرحیم(1382). در جستجوی صبح، مجلد اول، تهران: روزبهان.
حبیبپور، کَرَم و غلامرضا غفاری(1390). «علل افزایش سن ازدواج دختران»، مجله زن در توسعه و سیاست، دوره نهم، شماره1.
حسینی، حاتم و مریم گراوند(1392). «سنجش عوامل موثر بر شکاف رفتار و نگرش زنان به سن مناسب ازدواج در شهر کوهدشت»، نشریه زن در توسعه و سیاست، دوره11، شماره1.
دومین کنگره انجمنهای خانه و مدرسه(1354). تهران: انتشارات انجمن ملی اولیا و مربیان ایران.
سراب و گرداب(1375). تهران: کتیبه.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبانماه1355(1358)، شهرستان تهران(جلد سوّم)، سازمان برنامه و بودجه: مرکزآمار ایران.
سگالن، مارتین(1370). جامعهشناسی تاریخی خانواده، ترجمه: حمید الیاسی، تهران: نشر مرکز.
سنجری، شایسته(1993). خاطرات یک افسر تودهای، کالیفرنیا:بینا.
صاحبالزمانی،ناصر(1344). جوانیِ پُررنج:پژوهشی درباره مسائل جوانان، تهران:موسسه مطبوعاتی عطائی.
فرمانفرماییان، ستاره و دونا مانکر(1377). دختری از ایران، ترجمه: ابوالفضل طباطبایی، تهران: نشر کارنگ.
فربد، محمدصادق(1387). درآمدی بر خانواده و نظام خویشاوندی، تهران: نشر دانژه.
فرهی، امیر(1379). از دوره پهلوی تا فجر انقلاب:داستانهایی از زندگی خانوادگی در تهران قدیم، تهران: اتاق آبی.
کاوه فیروز ، زینب و شهلا کاظمیپور(1393). «تعیینکنندههای اجتماعی-جمعیتی افزایش سن ازدواج»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره12، شماره3.
کاظمیپور، شهلا(1383). «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی موثر بر آن»، مجله پژوهش زنان، دوره2، شماره3.
کایدخورده، رضا(1389). خاطرات سیداحمد زرهانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب.
کمالوند، فریده(1380). یادهای ماندگار، تهران: اشاره.
کوهن، منوچهر(2001). خاطرات خاخام یدیدیا شوفط، لس آنجلس: بنیاد فرهنگی خاخام.
گیدنز، آنتونی و کارن بردسال(1389). جامعهشناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
محمدپور، احمد و صادقی(1388). «سنت،نوسازی و خانواده»، مجله پژوهش زنان، دوره هفتم، شماره4.
محمودیان، حسین(1383). «سن ازدواج در حال افزایش: بررسی عوامل پشتیبان»،مجله نامه علوم اجتماعی، شماره 24.
محمودیان، حسین و فیروز راهرو(1389). «عوامل اجتماعی و جمعیتی موثر بر فاصله سنی زوجین در استان اردبیل»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم، شماره 50.
مجیدفیاض، عبدالمجید(1381). از باغ قصر تا قصر آرزوها، جلد اول، تهران: کویر.
مشروح آمار سرشماری عمومی کشور ایران آبانماه1335(1337). تهران(جلد دوّم)، وزارت کشور:آمار عمومی.
مصطفی ابیانه، پروین(2535). «تاثیر مهاجرت در تغییر گرایشهای والدین در جهت امروزی شدن افکار آنان»، دانشگاه تهران: موسسه مطالعاتوتحقیقات اجتماعی.
مهدی، علیاکبر(1354). در جامعهشناسی خانواده ایرانی، تهران: پیام.
میرزایی، محمد(1391). گفتاری در باب جمعیت شناسی کاربردی، تهران: دانشگاه تهران.
نظر پدران ومادران درباره نوجوانان و مسائل جنسی آنان(2536). تهران: انتشارات انجمن ملی اولیاومربیان ایران.
انگلیسی
Afary, Janet.)2009( .Sexual politics in modern iran, Cambridge: University Press.
Given, Benjamin and Charles Hirschman.)1994(,» Modernization and consanguineous marriage in iran« , Journal of marriage and the Family, No.56 .
Momeni, Jamshid.)1979(. »Determinants of female first marriage in shiraz«, Canadian studies in population, vol 6.
Rudolph-touba, Jacquiline.(1971).»problems of children and youth in the Iranian family(a pilot study in shiraz)«, Tehran:plan organization.
اکبری,محمدعلی و پورقنبر,محمدحسن . (1399). ازدواج زودرسِ دختران در مناطق شهری ایران طی دهههای چهل و پنجاه شمسی(مطالعه موردی شهر تهران). جامعه شناسی تاریخی, 11(1), 23-44.
MLA
اکبری,محمدعلی , و پورقنبر,محمدحسن . "ازدواج زودرسِ دختران در مناطق شهری ایران طی دهههای چهل و پنجاه شمسی(مطالعه موردی شهر تهران)", جامعه شناسی تاریخی, 11, 1, 1399, 23-44.
HARVARD
اکبری,محمدعلی,پورقنبر,محمدحسن. (1399). 'ازدواج زودرسِ دختران در مناطق شهری ایران طی دهههای چهل و پنجاه شمسی(مطالعه موردی شهر تهران)', جامعه شناسی تاریخی, 11(1), pp. 23-44.
CHICAGO
محمدعلی اکبری و محمدحسن پورقنبر, "ازدواج زودرسِ دختران در مناطق شهری ایران طی دهههای چهل و پنجاه شمسی(مطالعه موردی شهر تهران)," جامعه شناسی تاریخی, 11 1 (1399): 23-44,
VANCOUVER
اکبری,محمدعلی,پورقنبر,محمدحسن. ازدواج زودرسِ دختران در مناطق شهری ایران طی دهههای چهل و پنجاه شمسی(مطالعه موردی شهر تهران). جامعه شناسی تاریخی, 1399; 11(1): 23-44.