هم‌سویی با شاهنامه در تجدید حیات هنری و احیا هویت ایرانی

دوره 10، شماره 1
آبان 1398
صفحه 1-36

نویسندگان

چکیده
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی (۳۲۹-۴۱۶ ھ.ق) نه تنها سند احیای هویت ملی ایرانیان، که رکن مهم‌ دوام بسط و نشر فرهنگ و هنر پربار ساکنان این سرزمین است. فردوسی بزرگ نوشتن این کتاب را تلاشی به منظور زنده کردن دوباره مردم ایران معرفی می‌کند. مقاله حاضر درپی پاسخ به این پرسش است که آیا حکیم طوس به تنهایی بر احیای سنت‌های گذشته این مرز و بوم همت گمارده و یا سایر اقشار نظیر هنرمندان و صنعت‌گران این سرزمین نیز در احیا سنت‌ها و فرهنگ پیش از اسلام ایران تلاش داشته‌اند؟ فرض بر آن است که خالقان هنرها و صنایع نیز در تلاشی هم‌سو با احیاگر زبان فارسی نسبت به تجدید حیات هنری ایران اهتمام ورزیده‌اند.

در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا با اتکا به شواهد باستان‌شناسانه مورد استفاده در پژوهش، میزان مشارکت هنرمندان و صنعت‌گران (به ویژه سفالگران، کاشی‌کاران و گچ‌بران) ایران در هم‌سویی با حکیم طوس به منظور تجدید حیات هنری و احیای سنت‌های روایی عصر ساسانیان مشخص گردد. بدین منظور، تزیینات نمونه‌هایی از اشیا سفالین، کاشی‌ها و گچ‌بری‌های قرون میانی اسلامی مورد مطالعه قرار گرفت. در نتیجه مشخص گردید که با وجود تأکید حاکمان عرب بر ممنوعیت شرح حال شخصیت‌های اسطوره‌ای ایران پیش از اسلام، بیشتر مردم ایران در تلاش بوده‌اند تا به هر نحو ممکن فرهنگ و سنت‌های گذشته خویش را بر آثار و مصنوعات خویش منعکس نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
 Azarpay, G. (1981). Sogdian Painting: The Pictorial Epic in Oriental Art (with contributions by A. M. Belenitskiĭ, B. I. Marshak, and Mark J. Dresden), Berkeley, Los Angeles, and London.
 Guest, Grace D. and Richard Ettinghausen (1961). The Iconography of the Kashan Luster Plate, Ars Orientalis, Vol 4, pp.25-64.
 Gray, Basil (1994). Shahnama Illustration from Firdausi to the Mongol Invasions, in R. Hillenbrand, the Art of Saljuqs in Iran and Anatolia, Mazda Publishers, Colifornia, pp. 96-105.
 Harper, Prudence (1983). The Sasanian silver from Cambridge History of Iran, Vol 3: The Seleucid, Parthain and Sasanid Periods, Part 2, Ehsan Yarshater (Ed), Cambridge University Press, pp. 1113-1129.
 Hillenbrand, Robert (1994). The Relationship Between Book Painting and Luxury Ceramics in 13th –century Iran, in R. Hillenbrand, The Art of Saljuqs in Iran and Anatolia, Mazda Publishers, Colifornia, pp.134-145.
 Lane, Arthur (1947). Early Islamic pottery: Mesopotamia, Egypt and Persia, First Edition, London: Faber and Faber.
 Milwright, Marcus (2010). an Introduction to Islamic Archaeology, Edinburg University Press.
 Peirce, Charles, Sanders (1935). Collected papers of Charles Sanders Peirce, edited by Charles Hartshorne & Paul Weiss, Vol VI.
 Schlumberger D, M. Le Berre, J. C. Garcin and G. Casal (1978). Lashkari Bazar, une residence royaleghaznevide et ghoride, Memoires de la Delegation ArcheologiqueFrancaise en Afghanistan, Part 1A 'L'Architecture'
 Schmitz, Barbara (1994). A Fragmentary Mina`I Bowl with Scenes from The Shahnama, in R. Hillenbrand, The Art of Saljuqs in Iran and Anatolia, Mazda Publishers, Colifornia, pp. 156-164.
 Simpson, Shreve (1985). Narrative Allusion and Metaphor in the Decoration of Medieval Islamic Objects, in: H.L. Kessler and M. Shreve Simpson (eds.), Pictorial Narrative in Antiquity and the Middle Ages, Studies in the History of Art, vol. 16, pp. 131-149.
 Wilkinson, Ch. K. (1973). Nishapur: Pottery of the Early Islamic Period, The Metropolitan Museum of Art, New York.