بررسی و مطالعه مکان‌یابی ساتراپی‌های هخامنشی در آسیای صغیر

دوره 8، شماره 2
مهر 1396
صفحه 257-296

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده
مورخین یونانی مانند هردودت آغاز حکومت‌های وابسته قلمرو هخامنشی، ساتراپی‌ها را از دوره حاکمیت داریوش اول می‌دانند، در صورتی که اصطلاح ساتراپ از دوره کوروش و کمبوجیه نیز رواج داشته است؛ بنابراین اگر آغاز حیات امپراتوری هخامنشی را از سال 559 ق.م، سال به قدرت رسیدن کوروش دوم، و پایان آن را سال 332 ق.م، فتح ایران توسط اسکندر مقدونی، بدانیم در این 227 سال توسعه قدرت سیاسی و نظامی امپراتوری هخامنشی تعدادی از کشورها و ملل زیر سلطه این امپراتوری به‌عنوان ساتراپ‌نشین هخامنشی تحت فرمان قدرت سیاسی و اقتصادی و نظامی ایران قرار گرفته بودند. براساس یافته‌های مکتوب باستان‌شناسی در ایران و سایر سرزمین‌های ملل تابع، تعداد این ساتراپی‌ها در زمان‌های مختلف حاکمیت امپراتوری هخامنشی متفاوت بوده است. برای نمونه تعداد این ساتراپی‌ها براساس کتیبه بیستون و کتیبه تخت جمشید 23 ساتراپی، کتیبه مقبره داریوش در نقش رستم 30، و کتیبه داریوش کشف‌شده از شوش 27 ساتراپی است، حال آن‌که تعداد ساتراپی‌ها براساس مدارک مکتوب مصری دوره هخامنشیان مانند مجسمه داریوش و سنگ یادبودهای کانال سوئز 24 ساتراپی بوده است. براساس مطالعه متون تاریخی و بررسی یافته‌های جدید باستان‌شناسی، حاکمیت هخامنشیان در طول ظهور و سقوط امپراتوری در محدوده سرزمین آناتولی تعداد 7 ساتراپی: ساتراپی لیدی یا سارد در شمال‌غرب ترکیه، ساتراپی کیلیکیه در جنوب‌غرب ترکیه، ساتراپی ایونیه در شمال غرب، ساتراپی کاریه در غرب آناتولی، ساتراپی فریگیه هلسپونت به مرکزیت داسکیلیون در شمال‌غرب آسیای صغیر، ساتراپی اسکودرا یا مقدونیه در شمال‌غرب، و ساتراپی کاپادوکیه در شرق قابل اثبات است.

کلیدواژه‌ها

-   آجرلو، بهرام و ولایتی، رحیم (1388). «درآمدی بر محوطه باستانی حصار تپه (داسکیلیون)»، مجله اثر، نشر سازمان میراث فرهنگی ص 5 -20، تهران.
-     آملی، کورت (1379). هخامنشیان، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، انتشارات ققنوس.
-     اکبرزاده، داریوش (1384). کتیبه بیستون، نشر خانه فرهیختگان هنرهای سنتی.
-     اومستد، ا، ت. (1380). تاریخ هخامنشی، ترجمه دکتر محمد مقدم، انتشارات امیرکبیر، تهران.
-     بریان پیر (1378). امپراتوری هخامنشی، ترجمه مهدی سمسار، نشر زریاب، تهران.
-     بریان پیر (1381). امپراتوری هخامنشی، ترجمه ناهید فردغان، جلد اول، نشر فرزان، تهران.
-     توین بی، آرنولد (1388). جغرافیای اداری ایران باستان، ترجمه همایون صنعتی‌زاده، نشر موقوفات دکتر افشار، تهران.
-     سامی، علی (1389). تمدن هخامنشی، ناشر موسسه پازینه، تهران.
-     سعیدی، فرخ (1376). راهنمای تخت جمشید، نقش رستم و پاسارگاد، نشر میراث فرهنگی، تهران.
-     سوزینی، فرانسواز (1387). سنگ نبشته داریوش در بیستون، ترجمه داریوش اکبرزاده، ناشر موسسه پازینه.
-     شاپور‌شهبازی، علیرضا (1384). راهنمای مستند تخت جمشید، نشر میراث فرهنگی، تهران.
-     کوک، جان مانوئل (1383). شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، نشر ققنوس، تهران.
-     مشکور، محمد‌جواد (1371). جغرافیای تاریخی ایران باستان، نشر دنیای کتاب.
-     مرادی غیاث‌‌آبادی، رضا (1381). تخت جمشید، به کوشش داریوش نوید کویی، انتشارات نوید شیراز.
-     مرادی غیاث‌آبادی، رضا (1383). کتیبه‌های هخامنشی، انتشارات نوید، شیراز.
-     والزر، گرلد (1388). نقوش اقوام شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه دورا اسمودا، ناشر موسسه پازینه.
-   ولایتی، رحیم (1385). «معرفی قلمرو هخامنشیان براساس نقش‌های ملل (مجسمه داریوش)»، مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ.
-     ولایتی، رحیم، معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم، جلد چهارم، تهران: سازمان میراث فرهنگی ، 195-163  
-     ویسهوفر، یوزف (1377). ایران باستان از 550ق.م 650 پس از اسلام، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، نشر ققنوس، تهران.
-   ویسی، مهسا، «ارتباط ایران وآسیای صغیر در دوران آسیای صغیر، 1388»، رساله کارشناسی‌ارشد دانشکده علوم، انسانی دانشگاه تربیت‌مدرس.
-     هژبری نوبری، علیرضا و ویسی، مهسا (1392). هخامنشیان در آسیای صغیر، نشر پردیس دانش، تهران.
-     هرودودت (1339). تاریخ هرودودت، ترجمه هادی هدایتی، انتشارات دانشگاه، تهران.
-   هرتسفلد، ارنست (1381). ایران در شرق باستان، ترجمه همایون صنعتی‌زاده، ناشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید باهنر کرمان.
-     هینتیس، والتر (1380). داریوش و پارس‌ها، ترجمه عبدالرحمن صدریه، نشر امیر کبیر، تهران.
-     Bakir-T, Daskyleion, 2003,Achaemenidische Satrapensitzt in hellespontine Phrygia, Ankara Universitat Ankara.
-     Calmeyer, Peter, 1991, Ägyptischer Stil und Reichsachimenidishe Inhalte auf dem Sockel der Darius-Statue aus Susa/Heiopolis, in Achaemenid History VI Asia Minor and Egypt: old Cultures in a New Empire, Leiden.
-     Gropp Gerd -Ein Porträt des Königs Darius I. im Hibis- Tempel Ägypten Das Bildnis in der Kunst des Orients; Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes Stuttgart-1990.
-     Gropp, Gerd, Sassen die Skudra wirklich in Thrakien, Ein Problem der Satrapienverteilung in Kleinasien, Achaemenid Anatolia, Proceedings of the First international Symposium on Anatolia in the Achaemenid Period, Nederlans Instituut voor Hetnabije oosten, Leiden, 2001.
-     Hinz Walther- Darius und der Suezkanal in Archäologische Mitteilung aus dem Iran 8115-121-1975.
-     Högemann Peter. Das alte Vorderasien und die Achämeniden Ein Beitrag zur Herodot- Analyse Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients Reihe B (Geisteswissenschaften) Nr. 98Wiesbaden.
-     Hrouda,B. Der Alte Orient,Gutersloh,1990.
-     Koch , Heidemarie, Persien Zur Zeit des Darius. Das Achämenidenreich im Lichte neuer Quellen, 1988Marburg s2-3
-     Koch. Heidemarie Es kündet Darius der König ... Vom Leben im persischen Großreich für Kulturgeschichte der Antiken Welt Band55Mainz-1993.
-     Kienitz Friedrich Karl- Die politische Geschichte Ägyptens vom 7 bis 4 Jahrhundert Berlin-1953.
-     11-Koch Heidemarie . Persepolis. Glänzende Hautstsdt des perserreichsSonder Bände der Antiken Welt Zaberns Bildbände zur Archäologie Mainz.2001.
-     Luschey Heinz . KunstKultur und Geschichte der Achämenidenzeit und ihr Fortleben Akten des VII. Internationalen Kongresses für iranische Kunst und Archäologiearchäologische Mitteilungen aus Iran 61976.
-     Mysliwiec Karol. Herr Beider Länder: Ägypten im 1. Jahrtausend v. Chr Mainz.1998.
-     Roaf, Michael, The Subject Peoples on the Base of the Statue of Darius. DELEGATION ARCHEOLOGIQUE FRANCAISEEN IRAN 4, 1974(DAFI)73-148.
-     Shapur Shahbazi. The Irano-Lycian monuments : the principal antiquities of Xanthos and its region as evidence for Iranian aspects of Achaemenid1975.
-     Posener G- Premiere Domination Perse En Egypte Recueil Dinscriptions Hieroglyphiques LE GAIRE IMPRIMEIE DE L; INTITUT FRANCAIS-1936.