قوم باستان‌شناختی راه‌کارهای شکار حوزه رود گنگیر ایوان، در غرب زاگرس مرکزی

دوره 8، شماره 2
مهر 1396
صفحه 197-230

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 استاد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده
شکار حیوانات مختلف یکی از نخستین استراتژی‌هایی بود که بشر برای تأمین غذای خود از آن بهره برد و توانست بقای خود را از راه شکار در دسته‌های کوچک تأمین کند و چنان در این راه مهارت پیدا کرد که توانست حیوانات بزرگ را نیز شکار کند. شکار مستلزم مهارت‌های متعددی مانند ردگیری، تعقیب و کشتن شکار است. به‌همین دلیل بخش مهمی از مطالعات انسان‌شناختی و قوم باستان‌شناختی را به خود اختصاص داده است. از سویی شکار به‌دلیل ماهیت آن یک شیوه معیشتی وابسته به منابع طبیعی بود و بشر بر آن کنترلی نداشت. این عامل بر جمعیت گروهای انسانی تأثیر مستقیم داشت. پس از تحولات فن‌آوری و اهلی‌سازی که خود متأثر از شکار بود، شکار اهمیت خود را از دست داد. علی‌رغم این‌که تمام جنبه‌های شکار تخصصی شده بود، ولی پس از آن نتوانست به‌عنوان یک شیوه معیشت مستقل ادامه یابد. مطالعه روش‌های مختلف شکار در میان ایل کلهر در شهرستان ایوان و این‌که چه حیواناتی برای چه مقاصدی شکار می‌شدند و چه راه‌کارهایی در منطقه برای حفظ و بقای منابع طبیعی به‌کارگرفته شده است، همچنین وسایل و ابزارآلات شکار که مردمان این منطقه امروزه و تا چند دهه پیش به‌کار می‌گرفتند، اطلاعات ارزنده‌ای از سیستم شکار از دوران پارینه سنگی تا همین اواخر را در اختیار ما قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

-   بیگلری، فریدون (1393). شکار و بهره‌برداری از حیوانات در ایران طی دوران پارینه سنگی، کاتالوگ نمایشگاهی: نشانه‌هایی از دویست‌هزار سال هم‌بودی انسان و جانوران در ایران زمین، تهران موزه ملی ایران.
-   بیلی، روبرت و قبیله‌ اف (1376). «شکارچیان جنگل‌های پرباران آفریقا، ترجمه لیلا پاپلی‌یزدی»، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، ش 47، صص 109-119.
-     امان‌اللهی‌بهاروند، سکندر (1384). کوچ‌نشینی در ایران، تهران،انتشارات آگه.
-     پرهیزگاری، سعید و مجید پرهیزگاری (1382). در مسیر گنگیر، تهران، نشر عابد.
-   چی پولا، کارلو (1356). تاریخ اقتصادی جمعیت جهان، ترجمه اصغر سرقینی، تهران، موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.
-   زاگارل، آلن (1385). باستان‌شناسی پیش از تاریخ منطقه بختیاری: ظهور شیوه زندگی در ارتفاعات، ترجمه کورش روستایی، سازمان میراث فرهنگی استان چهارمحال بختیاری.
-     فرزین، علیرضا (1384). گورنگاره‌های لرستان، تهران، پژوهشکده مردم‌شناسی.
-     طلایی، حسن (1385). عصر مفرغ ایران، تهران، انتشارات سمت.
-   علیزاده، عباس (1387). شکل‌گیری حکومت عشایری و کوهستانی ایلام باستان، چهارمحال بختیاری، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان چهار محال بختیاری.
-   مترجم، عباس (1387). بررسی و تحلیل الگوهای استقراری دوره مفرغ قدیم در دشت‌های پیرامون کوهستان الوند، همدان، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
-   ملک‌‌شهمیرزادی‌، صادق (1374). «شکار جرگه‌ در جنوب‌ تهران‌ در45000 سال‌ پیش‌: آثار دوران‌ پارینه‌سنگی‌ میانه‌ حوضه‌ مسیله»‌، مجموعه‌ مقالات‌ سمپوزیوم‌ بین‌المللی‌ کواترنر،1373
-     ملک‌شهمیرزادی، صادق (1382). ایران در پیش از تاریخ، تهران، انتشارات پژوهشگاه.
-   هنریکسون،رابرت (1381). گودین III و گاه‌نگاری غرب مرکزی ایران در حدود2600-1400پ.م، در باستان‌شناسی غرب ایران، فرانک هول، ترجمه زهرا باستی، تهران، انتشارات سمت، صص:448-404.
-   هول، فرانک (1352). دوره پیش از تاریخ در جنوب غربی ایران، ترجمه سکندر امان‌اللهی‌بهاروند، لرستان، اداره فرهنگ و هنر.
-   نوراللهی، علی (1392). «بررسی الگوی استقراری دوره پارینه سنگی دشت میانکوهی آسمان آباد استان ایلام»، فصل‌نامه اثر، ش 60، صص106-134.
-     یعقوبی، ابن واضح (1356). البلدان، ترجمه محمد‌ابراهیم آیتی،تهران، بنگاه ترجمه ونشر کتاب.
-     Abdi, Kamyar, et al, 2003, Tuwe khoshkeh, Iran, pp. 43-74.
-     Abdi, Kamyar, 2002, Strategies of Herding:Pastoralism in the Middle Chalcolithic period of the West Central Zagros Mountains, PhD thesis, University of Michigan.
-     Adams, Robert, 1989, Factors Influencing the Rise of civilization in the Alluvium: Ill ustrated by Mesopotamia, Carl Kraaling & Robert Adams(ed), City Invincible: A Symposium on Urbanization and Cultural development in the Ancient Near East,Chicago University.
-     Amanolahi Baharvand, Sekandar, 1975, The Baharvand,Former Pastoralists of Iran, PhD Thesis, Rice University, unpublished.
-     Bates, M, 1953, Human Ecology, in A.L. Krober(ed), Anthropology Today, Chicago.
-     BarYosef, O., 1994, The contribution of southwest Asia to the study of the origins of modern humans, 23–66. In Origins of Anatomically Modern Humans, ed. M. T. Nitecki & D. V. Nitecki. New York: Plenum Press.
-     Braidwood, R. & Reed C., A., 1957, The Achievement and Early Consequences of Food Production, Cold Spring Harbor symposia on quantitative Biology, Vol. 22, Population Studies: Animal Ecology and Demoghraphy: Norton.
-     Smith, Philip E. L., 1986, Palaeolithic Archaeology in Iran, Philadelphia: The University Museum, University of Pennsylvania.
-     Watson, Paty, Jo, 1979, Archaeological Ethnography in Western Iran, Viking Fund Publications in Anthropology, No.57, Univsity of Arizona Press.
-     Kramer, Carol, 1982, Village Ethnoarchaeology Rural Iran in Archaeological perspective, London, Academic press.
-     Hole, Frank, 1978, Pastoral Nomadism in Western Iran, In Explorations in Ethnoarchaeology, Richard A. Gould, ed. Albuquerque: University of New Mexico Press, pp.127–167.
-     Hole, Frank, Kent V. Flannery, James A. Neely, 1969, Prehistory And Human Ecology Of The DehLuran Plain An Early Village Sequence from Khuzistan, Iran, Ann Arbor.
-     Hole, Frank, 1974, Tepe Tula'i, an early campsite in Khuzistan, Iran, Paleorient, Vol. 2, No.2, pp. 219–242.
-     Pires, Wheeler, Ferreira J., 1975, Tepe Tula'i, Faunal Remains from an Early Campsite in Khuzistan, Iran, Paleorient, Vol. 3, No. 1, pp. 275–280.
-     Zagarell, Allen, 1975, Nomad and setteled in the Bakhtiari mountains, Sociologus n. s. 25, pp. 127-38.
-     Mortensen, Inge Demant, 1993, Nomads of Luristan, History, Material culture, and Pastoralism in western Iran, London: Thames and Hudson.
-     Haerinck, E. & B. overlaet, 1996, The chalcolithic period parchinah and Hakalan, Royal museums of art and history, Brussels.
-     Haerinck, Ernie & Bruno Overlaet, 1998, Chamahzi Mumah: An Iron Age III Graveyard, Luristan, Leuven: Acta Iranica 33.
-     Haerinck, Ernie & Bruno Overlaet, 1999, Djubi Gauhar and GulKhanan Murdah:Iron Age III Graveyards in the Aivan Plain, Leuven: Acta Iranica 36.
-     Haerinck, Ernie & Bruno Overlaet, 2004, The Iron Age III Graveyard at War Kabud, Pusht i Kuh, Luristan, Leuven: Acta Iranica 42.
-     Henrickson, Robert C., 1982, The Bronze Age in Northwestern, Western and Southwestern Persia, in Encyclopedia Iranica, E. Yār Shāter (Ed), London & NewYork, Routledge.
-     Hawley, Amos H., 1950, Human Ecology, N. Y. Macmillan Company.
-     Ovelaet, Bruno, 2003, The early Iron Age in the pusht I kuh, Luristean,Leuven: Acta Iranica, 3e serie.
-     Young, T. C, and L. D. Levine., 1974, Excavations of the Godin Project:Second Progress Report. Toronto: Royal Ontario Museum.
-     Piggott, S, 1950, PrHistoric India, London.
-     Mellaart, James, 1965, Earlist Civilizations of the Near East, London, Thames and Hudson.
-     Mellaart,James,1975,The Neolithic of the near East,London,Thames and Hudson.
-     Wenke, Robert J., 1990, Pattern in pre History:Human kinds First Three Years, New York, Oxford University press.
-     Vanden Berghe, L., 1987, Les pratiques funéraires de l’âge du Fer III au Pusht-i Kuh, Luristan: les nécropoles genre War Kabud, Iranica Antiqua 22, pp. 201-266.
-     Vanden Berghe, L., 1980, Des tombes de l age due Fer au Luristan.La necropole de Djub I Gauhar en Iran, Archeologia, No. 138, pp.32-47, 22ill.