تحلیل جامعه‌شناختی نفثه‌المصدور براساس نظریه کنش متقابل نمادین

دوره 8، شماره 2
مهر 1396
صفحه 61-80

نویسندگان

1 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

3 عضو هیأت علمی، گروه پژوهشی گیلان‌شناسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده
کنش متقابل نمادین نظریه‌ای اجتماعی است که با تأکید بر کنش‌های متقابل انسانی به بررسی رفتار افراد اجتماع می‌پردازد. در این نظریه فعالیت‌های قابل مشاهده و غیرقابل مشاهده (مانند افکار) جامعه بررسی می‌شود. در این پژوهش به روشی توصیفی تحلیلی، الگوهای رفتاری نویسنده کتاب نفثه‌المصدور یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی و ادبی نیمه اول قرن هفتم هجری نوشته شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری نسوی و تفاوت آن با الگوهای پیدا و پنهان سایر افراد همان جامعه تحلیل شده است. این پژوهش نخستین گام در بازتاباندن نظریه کنش متقابل نمادین بر اثری کلاسیک در ایران است. چارچوب نظری پژوهش مفروض بر بازخوانی نظریه‌ای جامعه‌شناختی در متنی کهن است که در آن رابطه اجتماعی جامعه ایرانی در دوره‌ پایانی حکومت خوارزمشاهیان نشان داده شده است. با انعکاس نظریه کنش متقابل نمادین در این اثر نشان داده می‌شود که رفتارهای اجتماعی نویسنده، مردم، سلطان خوارزمشاهی و مغولان از طریق نمادهای معنی‌دار واجد الگوهای درهم‌تنیده است که کنش متقابل و متمایز گروه‌ها و جامعه را بنیان می‌نهد.

کلیدواژه‌ها

-     آزاد ارمکی، تقی (1381). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سروش.
-     اچ ترنر، جاناتان (1372). ساخت نظریه جامعه‌شناختی، ترجمه عبدالعلی لهسائی‌زاده، شیراز، نوید شیراز.
-     بهار، محمدتقی (1368). سبک‌شناسی، ج2، تهران، توس.
-     پوینده، محمدجعفر (1390). درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات، گزیده و ترجمه، تهران، نقش‌جهان مهر.
-     توسلی، غلامعباس (1388). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران. سمت.
-   خزانه دارلو، محمدعلی و محمود رنجبر (1391). بررسی روایت و بن‌مایه‌های داستانی در نفثه‌المصدور، نشریه کاوش نامه، شماره 25، صفحات84-114.
-     ریترز.جورج (1386). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران. علمی.
-   زاهدی، فریندخت و نصرتی، رفیق و نجیبی آذر (1392). بررسی نقش‌های جنس‌گرایانه در دو نمایش‌نامه خواب در فنجان خالی و شکلک اثر نغمه ثمینی. براساس نظریه کنش متقابل نمادین، نشریه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، بهار و تابستان، صفحات 81-96.
-     فکوهی، ناصر (1382). تاریخ اندیشه‌ها و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران، نشر نی.
-   فلسفی.حسن (1355). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی ادبی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 117، صفحات100-112.
-     صفا، ذبیح‌الله (1376). گنجینه سخن، جلد 3، تهران، انتشارات فردوسی.
-     کوئن. بروس (1382). درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران.
-   گلدمن، لوسین (1381). جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان)، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران، نشر چشمه.
-   لارسن، کالوین جی (1377).  نظریه‌های جامعه‌شناسی محض و کاربردی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران، سمت.
-   مکاریک. ایرنا ریما (1384). دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، انتشارات آگه.
-   مهدوی، محمدصادق (1376). مقدمه‌ای بر مکتب کنش متقابل نمادی، نشریه شناخت، بهار و تابستان، شماره 21، صفحات 6-49.
-     نولان، پاتریک و گرهارد لنسکی (1380). جامعه‌های انسانی، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشر نی.
-   هال، لئولوونت (1384). جامعه‌شناسی ادبیات، نگاهی به گذشته، ترجمه محمدرضا شادرو، نشریه علوم اجتماعی (جامعه‌شناسی ایران)، فصل بهار، شماره21، صفحات 151-167.
-     Blumer.Herbert (1969) symbolic interactionism: perspertive and method. University of California press.