جامعه‌شناسی تاریخی فرقه ضاله بهائیت، با تکیه بر بسترهای اجتماعی و فکری شکل‌گیری این فرقه در ایران دوره قاجار

دوره 8، شماره 2
مهر 1396
صفحه 1-19

نویسندگان

1 دکترای تاریخ ایران معاصر، پژوهشگر اندیشکده مطالعات راهبردی کریمه، شیراز، ایران

2 پژوهشگر پژوهشکده مطالعات منطقه ای پژوهشگاه المصطفی(ص) جامعه المصطفی العالمیه

چکیده
هر چند مسلک شیخیه از نظر اعتقادی هیچ‌گونه ارتباطی با بابیت و بهائیت ندارد، ولی ارائه عقاید و آموزه‌هایی متفاوت و خارج از چهارچوب‌های مقبول شیعی زمینه و بستر لازم فکری و فرهنگی را برای ادعاهای دروغین سید ‌علی‌‌‌محمد ‌شیرازی فراهم کرد. سید ‌علی‌‌محمد بر مذهب شیخ احسائی بود و بنیان بسیاری از دعاوی اولیه خویش را بر آموزه‌های شیخیه نهاده است. شیخ احسائی از شاگردان سید ‌کاظم رشتی رهبر وقت مسلک شیخیه بود. با توجه به اهمیت دعاوی این دو تن، میرزا حسینعلی نوری ملقب به بهاءاله نیز برای شکل‌گیری هسته اولیه نهضت بابیت، شیخ احمد احسائی و سید ‌کاظم رشتی را «نورین نیرین» لقب می‌دهد و آن‌ها را مبشران ظهور خود و باب می‌خواند و نخستین گروندگان به بابیه همه از پیروان و طرف‌داران شیخیه به‌شمار می‌رفتند.
در طی شش سال ادعاهای باب تا اعدام او در ایران شاهد وقایعی مانند شورش قلعه طبرسی و فتنه‌های زنجان و نیریز هستیم که عاقبت حکومت قاجار را مجاب به اعدام باب و مجازات بابیان می‌کند. این فرقه در ایران و در برخی دیگر از نقاط جهان از زمان قاجر تا کنون ریشه دوانیده است. فرقه بهائیت با بهاءاله تأسیس و توسط عبدالبهاء و شوقی‌افندی توسعه و ترمیم یافت. فرقه بهائیت با وجود برخی شعارهای آرمان‌گرایانه در عمل بسیار ناشیانه و سرکوب‌گرایانه عمل می‌کنند و تمام اعضا مانند یک فرقه در خدمت سرکردگان و تحت امر آن‌ها هستند.

کلیدواژه‌ها

-   قرآن کریم
-   آیتی؛ عبدالحسین (1389). انگلیس و سر عبدالبهاء. تهران: نشر راه نیکان.
-   احقاقی اسکوئی، عبدالرسول (1378). حقایق شیعیان. چاپ دوم، تهران: نشر پروا.
-   اشرافی، مرتضی، مجتبی اشرافی (1390). «بهائیت در ایران»، پگاه حوزه، شماره 303، خردادماه 1390.
-   اشرافی، مجتبی، مرتضی اشرافی (1394). نقدی بر آیین بهائیت. پایگاه اطلاع رسانی کریمه اهل بیتس
-   افندی ربانی، شوقی (1992).قرن بدیع. ترجمه نصرالله مودت، نسخه اسکن‌شده، چاپ دوم، کانادا: مؤسسه معارف بهائی.
-  الگار، حامد (1355). نقش روحانیت پیش‌رو در جنبش مشروطیت: دین و دولت در ایران، نقش علماء در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
-   جانى کاشانى، حاجى میرزا (بی‌تا). نقطه‌الکاف، نسحه اسکن‌شده، بی‌جا: بی‌نا.
-   جوادی‌آملی، عبدالله (1372). شریعت در آینه معرفت، چاپ اول، قم: موسسه فرهنگی رجاء.
-   حجازی، محمدباقر (1390). سّر مسلک باب در مهدویت؛ تهران: انتشارات راه نیکان.
-   حسینی طباطبایی، مصطفی (1380). ماجرای باب و بهاء، تهران: انتشارات روزنه.
-   خالصی، محمد (1387). اعترافات کینیازدالگورکی، تهران: انتشارات محمدی.
-   خسروپناه، عبدالحسین (1379). کلام جدید. قم: انتشارات مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه.
-   دفتر پژوهش‌های مؤسسه کیهان (1387). نیمه پنهان 25: سایه روشن بهائیت. تهران: انتشارات کیهان.
-  روزبهانی‌بروجردی، علیرضا (1388). در جستجوی حقیقت (کاوشی در فرقه ضاله بهائیت). قم: واحد انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه.
-   زاهد‌زاهدانی، سعید (1380).بهائیت در ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-  زعیم‌الدوله تبریزی، میرزا محمد‌مهدی‌خان (1346). مفتاح باب‌الابواب (تاریخ باب و بها). ترجمه شیخ حسن‌فرید گلپایگانی، تهران: انتشارات فراهانی.
-   سبحانی، جعفر (1374). مجله نقد و نظر، ش 3.
-   شفا، امان‌الله (1349). نامه‌ای از سن پالو. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-   شهبازی، عبداله (1382).فصل‌نامه تاریخ معاصر ایران، شماره 27، سال هفتم، پاییز 1382،
-   شیرازی، علی ‌محمد (بی‌تا). دلائل سبعه. نسخه الکترونیکی، بی‌جا: بی‌نا
-   طباطبائی، محمد حسین (1372)، المیزان فی تفسیر القرآن. ج 8، چاپ پنجم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-   فیاضیان، محمد (1385). فرقه‌ای به نام بهائیت. تهران: نشر محسنین.
-   قره‌العین، طاهره (1385). دیوان اشعار، چاپ اول، بی‌جا: نشر بنیاد کتاب‌‌های سوخته ایران.
-   محمد‌حسینی، نصرت‌الله (بی‌‌تا).حضرت باب. بی‌جا: مؤسسه معارف بهائی.
-   محمدی‌اشتهاردی، محمد (1386). بابی‌گری و بهایی‌گری، قم: انتشارات کتاب آشنا.
-   مشکور، محمدجواد (1375). فرهنگ فرق اسلامی، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
-   مهدوی، مجید (1389). سرزمین تاریکی‌ها، قم: انتشارات گلستان ادب.
-   نبیل زرندی (بی‌تا)، تلخیص تاریخ نبیل، نسخه الکترونیکی، بی‌جا: بی‌نا.
-   نصر، تقی (1363). ایران در برخود با استعمارگران. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.