پژوهشی در نقوش مذهبی خدایان و الهه‌های یونانی بر مهرها و اثر‌مهرهای به‌دست‌آمده از قلمرو امپراطوری سلوکیان و اشکانیان

دوره 8، شماره 1
فروردین 1396
صفحه 301-314

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

2 استاد گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده
پژوهشی در نقوش مذهبی خدایان، ایزدان و الهههای یونانی بر روی مهرها و اثرمهرهای به دست آمده از قلمرو امپراتوری سلوکیان و اشکانیان با فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی و ورود یونانیان به آسیا، تغییرات وسیعی در همه ابعاد زندگی در سرزمین‌های مفتوحه اسکندر و جانشینان وی بوجود امد. این تغییرات را به اشکال مختلف در همه زمینه های اجتماعی سیاسی و بخصوص در زمینه های فرهنگ و هنر، معماری و حتی در اعتقادات نیز می توان مشاهده کرد. مهرها و اثرمهرهای بر جای مانده از دوران سلوکی و اشکانی این دگرگونی‌ها را بخوبی نمایش داده و نقوش اساطیری و مذهبی یونانی که بر آنها حک شده اند. نقشمایه‌هایی با مضامین هلنی از جمله تصاویر خدایان، ایزدان و الهه‌های یونانی را نشان می دهند. از مشهورترین این نقوش می توان به نقش آتنا، آفرودیت، زئوس، آپولو، تیکه، هرمس، اروس، نیکه و ایزد عدالت اشاره نمود. نمونه‌های مذکور از مراکزی چون سلوکیه کران دجله، کدش اروک نسا و صالح داوود خوزستان به دست آمده‌اند. حضور عناصر مذکور در روی مهرها و روی اثرمهرها یکسان نبوده و با توجه به میزان بافت جمعیتی و نفوذ فرهنگ یونانی متفاوت می‌باشد. این مقاله تاثیر ایدئولوژی یونانی را در تغییرات اعتقادی سرزمین های مفتوحه با مطالعه مهر ها و آثار مهر ها بصورت تطبیقی بررسی می نماید. مهرها بخشی از مواد تاریخی محسوب میگردند که با توجه به وجود تصاویر روی آن ها بخوبی می توانند میزان و روند تغییرات مذکور را منعکس نمایند. دوره سلوکی و اشکانی، مهر و اثرمهر، الهه‌ها و خدایان یونانی، هلنیسم

کلیدواژه‌ها

–  اینورنیتسی، آنتونیو (1388). «نقش‌مایه‌های بابلی بر مهرهای کشف‌شده در سلوکیه دجله»، تاریخ هخامنشیان، ترجمه مرتضی ثاقب فر، جلد هشتم، تهران، انتشارات طوس.
–  اسماعیلی، حسن و زرین‌کوب، روزبه (1390). «شورش سلوکیه و پیامدهای آن در زمان اردوان دوم اشکانی»، تاریخ ایران، شماره 5/68، صص27-45.
–    سرخوش کرتیس، وستا و سارا استوارت (1392). شاهنشاهی اشکانیان، ترجمه مانی صالحی‌علامه، تهران، انتشارات هزاره‌های دنیای باستان.
–    سرفراز، علی‌اکبر و فریدون آورزمانی(1385). سکه‌های ایران از آغاز تا دوره زندیه، تهران، انتشارات سمت.
–  رهبر، مهدی (1391). «آرامگاه زیرزمینی الیمایی در صالح‌داوود»،نامورنامه: مقاله‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی وکریم علیزاده، تهران، ایران نگار، صص 289-315.
–    کالج، مالکوم (1356).پارتیان، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران، انتشارات سحر.
–    کرتیس، جان (1389).بین‌النهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی، ترجمه زهرا باستی، انتشارات سمت.
–    گاردنر، هلن (1386). هنر در گذر زمان. ترجمه محمدتقی فرامرزی. تهران، انتشارات آگاه و نگاه.
–    گریمال، پیر (1378). فرهنگ اساطیر روم ویونان، ترجمه احمد بهمنش، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
–    ولسکی، یوزف (1388). شاهنشاهی اشکانی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، انتشارات ققنوس.
–     Bollati, A., & Messina, V., (2004). Seleucia al Tigri. Le Impronte di Sigillodagliarchivi, Vol. 2, pp. 40-52.
–     Guiraud, H. (1992). Intaglios from Dura-Europos, Yale University, Art Gallery Bulletin, Vol. 3, pp. 48-85.
–     Herbert, S.C. (2005). The Hellenistic Archives from Tel Kedesh (Israel) and Seleucia-on-the Tigris (Iraq). Bulletin of the University of Michigan Museums of Artand Archaeology. Vol.15, pp. 65-86.
–     Messina, V. (2006). Nike on the Clay Sealings from Seleucia on the Tigris, Pisa. Roma. pp. 10-27.
–     Onal, M. (2007). Deities and Cultures Meet on the Seal Impressions in Zeugma, Roma,Vol. Speciale. pp. 25-50.
–     Wallenfels, R., (1990). Sealed Cuneiform Tablets from Hellenistic Uruk: an Iconographic and Prosopographic Analysis of the Private Business Documents, Columbia University.