بازتاب قدرت و مشروعیت در سکه‌های ساسانی (مطالعه موردی: دوران قباد اول و Ø‌اماسب)

Volume 8, Issue 1
April 2017
Pages 209-230

Authors

Abstract
چکیده: برای درک آثار هنری یک عصر و بنیادهای موثر بر آن، کشف رابطه بین تصویر و رخدادهای اجتماعی برای کشف دلایل تولید آنها ضروری می‌نماید. از اینرو، پژوهش حاضر سعی در تبیین رابطه‌ی میان تصاویر یک دوره و عناصر مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مؤثر بر آن را دارد. در تاریخ ایران در غالب موارد هنر وابسته به دربار و به عنوان بیانیه‌ای بازتاب دهنده قدرت و اندیشه‌های حاکم در جامعه است و تولید و بازتولید آن مبتنی بر نیازهای حکومت به رسانه‌های تصویری برای بیان ایده‌های مورد نظر خود است. به این منظور، مورد بررسی در این پژوهش، دوره‌ی ساسانی به عنوان نقطه اوج دوره‌ی گفتمانی ایران پیش از اسلام و یکی از دوره‌های طولانی دارای چالش‌های گوناگون از منظر قدرت و مشروعیت انتخاب شده و از بین رسانه‌های تصویری و هنری آن سکه‌ها مورد نظر بوده که شواهد زیادی از تغییرات بازنمایی تصویری را آشکار می‌سازند. مورد بررسی خاص این پژوهش، سکه‌های دوره قباد اول و جاماسب در سیر زمانی خلع قباد اول از قدرت به واسطه ظهور فرقه مزدکیه، جانشینی جاماسب و رسیدن مجدد قباد اول به سلطنت و تغییرات تصویری سکه‌های پادشاهان مزبور در طی این دوره بوده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که این پادشاهان در طی دوره‌های مزبور با قصد افزایش اقتدار و مشروعیت خود، از عناصر و نمادهای ریشه دار در عقاید زردشتی، به منظور شکل دادن به سیمای تصویری این امر بهره می‌برند . واژه‌های کلیدی: هنر ساسانی، سکه‌‌های ساسانی، قباد اول، جاماسب، قدرت و مشروعیت.
–      آموزگار، ژاله (1390). «زبان، فرهنگ، اسطوره»، مجموعه مقالات، تهران: معین.
–   اشراقی، احسان و حسین نادری‌قره‌بابا (1386). «نقش سکه و مهر در اقتصاد ساسانیان»، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، سال 13، شماره 25: 1-18.
–   افشارکشاورز، مهدی (1392)، «نسبت میان تصویر و قدرت در دوره قاجاریه متأخر (دوره ناصری تا انقلاب مشروطه)»، رساله دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
–      افهمی، رضا (1385). «فرهنگ بصری حاکم بر هنر هخامنشی»، رساله دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
–      امینی، امین (1389). سکه‌های ساسانی، تهران: نشر پازینه.
–      باقری، مهری (1378). کارنامه اردشیر بابکان، تهران: نشر قطره.
–      بیانی، ملک‌زاده (1355 (2535)). تاریخ سکه، جلد اول، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
–      بشیریه، حسین (1380). آموزش دانش سیاسی، تهران: نگاه معاصر.
–      دریایی، تورج (1387). تاریخ و فرهنگ ساسانی، ترجمه مهرداد قدرت دیزجی، تهران: انتشارات ققنوس.
–      دریایی، تورج (1392). ناگفته‌های امپراطوری ساسانیان، ترجمه آهنگ حقانی و محمود فاضلی بیرجندی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر پارسه.
–      دوستخواه، جلیل (1389). اوستا کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، جلد اول و دوم، تهران: انتشارات مروارید.
–   رستم‌وندی، تقی (1388). بازخوانی اندیشه سیاسی حکیم ابوالقاسم فردوسی، خواجه نظام‌الملک طوسی و شیخ شهاب‌الدین سهروردی، تهران: انتشارت امیرکبیر.
–      رضایی‌راد، محمد (1378). خرد مزدایی، تهران: انتشارت طرح نو.
–      زرین‌کوب، عبدالحسین (1364). تاریخ مردم ایران، تهران: انتشارت امیرکبیر.
–      سرفراز، علی‌اکبر و فریدون آورزمانی (1380). سکه‌های ایران، تهران: انتشارت سمت.
–      سودآور، ابوالعلاء(1383). فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: نشر میرک.
–   شیخ‌مهدی، علی و هانیه نیکخواه (1389). «رهیافتی به سیاست‌های فرهنگی ایلخانان در سده سیزدهم/ هفتم در واکاوی نقوش سفال‌های زرین‌فام ایران»، فصل‌نامه مطالعات هنر اسلامی، شماره سیزدهم، پاییز و زمستان، صص 109-129.
–      طباطبایی، سید جواد (1385). خواجه نظام الملک، تبریز، ستوده.
–      طبری (1375). تاریخ طبری، ترجمه ابولقاسم پاینده، جلد دوم، تهران، انتشارات اساطیر.
–      کریستنسن، آرتور (1385). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.
–   کناوت، ولفانگ (1355 (2535)). آرمان شهریاری ایران باستان، ترجمه سیف‌الدین نجم‌آبادی، تهران: انتشارت اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
–   گوبل، روبرت (1382). «سکه‌زنی»، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، تألیف: فرانتس آلتهایم و روت استیل، ترجمه هوشنگ صادقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
–      مبینی، مهتاب (1391). «پژوهشی درنمادها و نمایش قدرت پادشاهان در هنر هخامنشی»، رساله دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهراء.
–      http://www.grifterrec.com, 12/3/2014.
–      Gowans, Alan) 1971). The Unchanging Arts, New York, Harper and Row.
–      Spivey, Nigle (2005). How Art Made the World, five-part BBC One Documentary Series (films), Part 2.