جامعه‌شناسی در ترکیه فرایندهای تاریخی و اجتماعی موثر در ظهور، رشد و نهادینه‌سازی جامعه‌شناسی در ترکیه

دوره 8، شماره 1
فروردین 1396
صفحه 59-80

نویسندگان

1 استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه تهران، ایران

2 کارشناس ارشدگروه جامعه ‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده
با ورود امواج تجدد در قلمرو عثمانی که برای سال‌های متمادی مرکزیت تمدن اسلامی را در اختیار داشت، زیست فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مسلمانان بتدریج دگرگون شد، به دنبال این دگرگونی‌ها زمینه های بروز مسایل ناشی از رویارویی سنت و تجدد و به دنبال آن شرایط ظهور رشته‌ی جامعه‌شناسی بوجود آمد. جامعه‌شناسی در ترکیه، در پاسخ به پرسش‌هایی که در ارتباط با بحران‌های بوجود آمده در حیات فکری، نظامی و سیاسی امپراطوری عثمانی مطرح شد توسعه ‌یافت. تلاش‌های فکری متفکرین این دوره برای پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها منجر به ظهور سه جریان عمده‌ی غرب‌گرایی، ترک‌گرایی و اسلام‌گرایی گردید. بنابرین ظهور جامعه‌شناسی در ترکیه با فرایند تکوین جریان‌های فکری غرب‌گرایی، اسلام‌گرایی و ترک‌گرایی به دنبال افول سیاست عثمانی‌گرایی در‌هم تنیده است. در این مقاله با بهره‌گیری از روش مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و با هدف کلی گسترش شناخت از وضعیت رشته‌ی جامعه‌شناسی در ترکیه به شرح فرایندهای تاریخی و اجتماعی موثر بر شکل‌گیری این رشته‌ و مسائلی که جامعه‌شناسی در این کشور از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است پرداخته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

-    خلج‌ منفرد، ابوالحسن (1387). تعاملات فرهنگی ایران و ترکیه: فرصت‌ها و چالش‌ها، ناشر پژوهش‌گاه فرهنگ، هنر و ارتباطات: تهران.
-  کاظمی‌محمدی، سید‌محمد موسی (1388). «نقش احزاب ترکیه در روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکیه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مطالعات منطقه‌ای گرایش خاور‌میانه، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
-    لوئیس، برنارد (1372)، برآمدن ترکیه‌ نوین، ترجمه محسن علی‌سبحانی، ناشر: تهران.
-     Akgün, M. (1991). Hoca Tahsin Efendi’nin ilim ve Felsefe Anlayişi, Fen-Edebiyat Fak., Edebiyat Bilimleri Araştirma Dergisi, S. 19, Erzurum: Fen-Edebiyat Fak., Ofset Tesisleri.
-     Akgün, M. (1993c). Materyalizmde Kimlik Problemi, TürkYurdu, S. 66, Ankara: Sistem Of set Ltd. şti.
-     Akgün, M. (2005). Materyalizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara: Özkan Matbaacilik.
-     Akpolat, Y. (2013). “Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Sosyolojisi”, in Türkiyede sosyoloji, T.C Anadolu universitesi, yayni No: 2638. pp. 74- 95.
-     Akşit, B. (1967). Türkiye’de Azgelişmiş Kapitalizm ve Köylere Girişi.Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Öğrenci Birliği Yayinlari.
-     Akşit, B. (1986). Türkiye’de Sosyoloji Araştirmalari: Bölmelenmişlikten Farklilaşma ve Çeşitlenmeye (Sociological Researchin Turkey: From Compartmentalization to Diversity and Variety)”, InTürkiye’de Sosyal Bilim Araştirmalarinin Gelişimi (The Development of Social Science Research in Turkey), edited by S. Atauz, pp. 195-232. Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayini, 1986.
-     Atasu, F. (2013). “Meşrutiyet Dönemi Düşünce Akımları”, in Türkiyede sosyoloji, T.C Anadolu universitesi, yayni No: 2638. pp. 28- 49.
-     Berkes, N. (1936). Sosyoloji in Turkey. The American Journal of Sosyology, 42 (2), 238-246.
-     Berkes, N. (1942). Bazi Ankara Köyleri Üzerine Bir Araştirma. Ankara: Uzluk Basimevi.
-     Berkes, N. (1942; 1985). Bilim Dünyasındaki Durumumuz. In Felsefe ve Toplum Bilim Yazıları. İstanbul: Adam.
-     Berkes, N. (1965). Baticilik, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler. istanbul: Yön Yayinlari.
-     Berkes, N. (1966). Az Gelişmişliğin Tarihsel Nedenleri, Yön Dergisi, 23 Eylül 1966, Sayi: 182.
-     Berkes, N. (1973; 2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY.
-     Berkes, N. (1975). Türk Düsüncesinde Bati Sorunu. Istanbul: Bilgi Yayinevi.
-     Berkes, N. (1976). Türkiye iktisat Tarihi. Cilt: I, istanbul: Gerçek Yayinlari.
-     Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. istanbul: Doğu-Bati Yayinlari.
-     Çelebi, N. (2002). Sociology associations in Turkey: continuity behind discontinuity. International Sociology, 17(2), 253–267.
-     Çelebi, N. (2004). Sosyoloji Ve Metadoloji Yazıları. Ankara: AnıYayıncılık.
-     Çelebi, N. (2007). Sosyoloji Notlari. Ankara: Ani Yayincilik.
-     Çelebi, N. (2013). “Türkiye’de Sosyolojinin Kurumsallaşması”, in Türkiyede sosyoloji, T.C Anadolu universitesi, yayni No: 2638. pp: 50-72.
-     Ensar,Y. (2010). Ziya Gokalp politicasociology, International Journal of Sociology and Anthropology Vol. 2(3), pp. 02.
-     Gökalp, Z. (1986). Türkçülüğün Esaslari. Haz. M. Kaplan, 2. Baski, Ankara: Kültür Bakanliği Yayinlari.
-     Gökalp, Ziya. (1976), Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Hazırlayan: Ibrahim Kutluk, Ankara.
-     Gökçe, B. (1971). Memleketimizde Cumhuriyet Devrinde Kimsesiz Çocuklar Sorunu. Ankara: Sağlik ve Sosyal Yardim Bakanliği Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü.
-     Hancer, Z. Y. (2004), Problems and satuse of sociology in Turkey, A theses submitted to the graduate school of social science of Middle East technical university, september 2004.
-     Kaçmazoğlu, H. B. (1998). Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartişmalari. istanbul: Birey Yayinlari.
-     Kaçmazoğlu. H. Bayram. (2008). Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar Öncüleri ve Temelleri ÇerçevesindeYaklaşımlar, birey yayincilik, 1999, Istanbul.
-     Kaçmazoğlu, H. B. (2010). Türk Sosyoloji Tarihi 2. Ankara: Ani.
-     Kacmazoglu, H. B. (2013). “1950-1960 Döneminde Türk Sosyolojisi”, “1960-1980 Döneminde Türkiye’de Sosyoloji”, in - --Türkiyede sosyoloji, T.C Anadolu universitesi, yayni No: 2638. pp. 96- 140.
-     Kongar, E. (1981). Toplumsal Değişme Kuramlari ve Türkiye Gerçeği. istanbul: Remzi Kitabevi.
-     Kongar, E. (1985). Toplumsal Değişme Kuramlari ve Türkiye Gerçeği. istanbul: Remzi Kitabevi. Korlaelçi, M. (2002). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişive ilk Etkileri. Ankara: Öncü Basimevi.
-     Mardin, ş. (1983). Din ve ideoloji. istanbul: iletişim Yayinlari.
-     Mardin, ş. (2003). Türk Modernleşmesi. Çev. M. Türköne ve T. Önder, istanbul: iletişim Yayinevi. Matbaasi.
-     Meriç. C. (2006). Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İletişim Yay, İstanbul.
-     Nefes, T. Salim. (2013). Ziya Gökalp's adaptation of Emile Durkheim's sociology in his formulation of the modern Turkish nation, International Sociology. Volume 28, Issue 3, May 2013, pp. 335-350.
-     Ozcan, U. (2013). "1980-2000 Döneminde Türkiye’de Sosyoloji”, in Türkiyede sosyoloji, T.C Anadolu universitesi, yayni No: 2638. pp. 142- 167.
-     Özdemir Çağatay. M. (2008). Türkiye'de Sosyoloji & İsimler Eserler, Phoenix yayin evi, Yayin yili: 2008.
-     Sezer, B. (1977). Türk Toplum Tarihi Tartişmalari Toplum ve Bilim, Kiş 1977, Sayi: 4.
-     Sezer, B. (1979). Asya Tarihinde Su Boyu Ovalari ve Bozkir Uygarliklari. istanbul: Edebiyat Fakültesi Basimevi.
-     Sezer, B. (1989). Türk Sosyologlari ve Eserleri -I, Sosyoloji Dergisi. istanbul: 3.
-     Sezer, B. (1991). Türk Sosyolojisinin Önündeki Sorunlar. In 75. Yılında Türkiye’de Sosyoloji, İ. Coşkun (Ed.). Ankara: Bağlam.
-     Turhan, M. (1987). Kültür Değişmeleri, Sosyal Psikolojik Açidan Bir Tetkik. istanbul: Marmara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Vakş Yayinlari.
-     Ülken, H. Z. (1937). Tanzimattan Sonra Türkiye’de Şkir Hareketleri. Tanzimatin 100. Yildönümü Kitabi.
-     Ülken, H. Z. (1953). Köyden şehre Göç, Gayret Dergisi. Sayi: 17, Mayis 1953.
-     Ülken, H. Z. (1961). Türkiye’de Batililaşma Hareketi, Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi. Yil: 1960, Cilt: 8.
-     Ülken, H. Z. (1962). Siyasi Partiler ve Sosyalizm, istanbul: Anil Yayinlari.
-     Ülken, H. Z. (1966). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Konya: Selçuk Yayinlari.
-     Ülken, H. Z. (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, istanbul: Ülken Yayinlari.
-     Ülken, H. Z. (2007). Ziya Gökalp. (1. Baskisi 1942) istanbul: Türkiye iş Bankasi Kültür Yayinlari.