علل تکوین جنبش ملی‌شدن صنعت نفت براساس نظریۀ محرومیت نسبی

یکی از مهم‌ترین وقایع بعد از جنگ جهانی دوم در ایران، ملی‌شدن صنعت نفت به‌‌واسطه حضور مردم در صحنۀ سیاست و بحرانی است که سبب قطع روابط سیاسی ایران و انگلیس شد؛ به‌همین دلیل جنبش ملی‌شدن صنعت نفت در ایران را می‌‌توان سرآغاز فصل نوینی درجهت مطالبات مردم مبتنی‌بر استقلال‌‌خواهی و استبدادستیزی به حساب آورد. تاکنون نویسندگان متعددی از ابعاد گوناگون، علل و عوامل شکل‌‌گیری و ناکامی جنبش ملی‌شدن صنعت نفت را بررسی کرده‌‌اند. مقالۀ پیش‌‌رو درصدد است تا ضمن افزودنِ زاویۀ جدیدی در تحلیل جنبش صنعت نفت با تمهید پشتوانۀ نظری مبتنی بر محرومیت نسبی، در مقام پاسخ‌گویی به این سؤال برآید که چه عواملی موجب شد تا مردم و رهبران ایران در برپایی جنبش ملی‌شدن صنعت نفت پافشاری و مشارکت داشته باشند. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته و گردآوری اطلاعات به‌صورت مطالعات کتابخانه‌‌ای و اسنادی شامل کتاب‌‌ها، مقاله‌های تخصصی و اینترنت بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد، عناصر بین‌‌الاذهانی استقلال‌‌خواهی و استبدادستیزی موجود در فرهنگ سیاسی ایران، محرومیتی را که حاصل انتظارها و توانایی‌های مردم و رهبران ملی- مذهبی به‌منظور رسیدن به پیشرفت است، باعث شده تا ایرانیان بر حقوق خود اصرار ورزیده و زمینه‌های ملی‌کردن صنعت نفت را فراهم کنند.