چرایی شکل‌گیری و تداوم جریان منع ‌برده‌فروشی در عصر قاجار با تکیه بر تحلیل گفتمانیِ یادداشت‌های امیرکبیر و جَستِن شِیل

جریان منع‌ برده‌فروشی که از اواخر قرن هجدهم میلادی/دوازده هجری قمری از فرانسه آغاز شده و به‌تدریج سراسر اروپا را فراگرفته بود، در ابتدای قرن نوزدهم میلادی به آسیا و منطقۀ خلیج‌فارس نیز رسید. سردمدار هدایت این جریان در خلیج‌فارس، انگلیسی‌ها بودند که از هر طریقی سعی در تثبیت بیشتر موقعیت و حفظ منافع خویش در منطقه داشتند. این مبارزه تا اوایل قرن بیستم میلادی/ چهاردهم هجری قمری ادامه یافت.
چرایی شکل‌گیری و تداوم تقریباً به‌مدت یک قرن این جریان، مسئله‌ای تأمل‌برانگیز است که در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف به آن پرداخته‌ایم. این روش رویکرد تحلیل متنی دارد و متون را به‌مثابۀ نمودار حساس فرآیندها، حرکت‌ها و گوناگونی‌های سیاسی و اجتماعی به‌کار می‌گیرد؛ بنابراین در پژوهش پیشِ‌رو، با انتخاب بخشی از یادداشت‌های امیرکبیر و جَستن شِیل وزیرمختار انگلیس در تهران - که در فاصله بین 17 ربیع‌الثانی تا 10 جمادی‌الاول 1267 دربارۀ منع برده‌فروشی به تحریر درآمدند - به تحلیل این جریان پرداخته و از این رهگذر، نفوذ و تسلط «گفتمان امپریالیسم» در مناسبات قدرت و درمقابل، ضعف حکومت مبتنی بر «گفتمانِ استبداد مطلقه» قاجار را از علل اصلی ایجاد و تداوم مبارزه با برده‌فروشی در این دوره برشمردایم.