مبادله و تجارت در پیش‌رفت جوامع بشری نقشی بسیار مهم داشته است. مبادله محصول تولید است و تولید برای اولین بار در دورۀ نوسنگی خاور نزدیک، به مرکزیت ایران، مفهوم واقعی یافته؛ بنابراین مبادله و تجارت از این دوره آغاز شده است. گوردون چایلد در بیان مراحل توسعۀ اجتماعی و اقتصادی تمام جوامع انسانی، سه انقلاب را شناسایی کرده است: 1. انقلاب تولید غذا که همان دورۀ نوسنگی خاور نزدیک و ایران است؛ 2. انقلاب شهرنشینی که همان عصر مفرغ خاور نزدیک و ایران است؛ 3. انقلاب صنعتی که در اروپا رخ داده است. در این مقاله، بر انقلاب تولید غذا متمرکز خواهیم شد که آغاز کشاورزی و دام‌داری است و به تبیین این موضوعات می‌پردازیم: ١. معرفی دورۀ نوسنگی ایران با روی‌کرد اقتصادی؛ ٢. تبیین نظریه‌ها‌‌ی معروف مبادله و تجارت در پیش از تاریخ؛ ٣. استخراج شیوه‌‌های رایج مبادله و تجارت و تطبیق یافته‌‌های دورۀ نوسنگی و مس سنگی ایران با شیوه‌‌های یادشده؛ ٤. تحلیل و تبیین قدیمی‌‌ترین مادۀ تجاری جهان یعنی ابسیدین براساس یافته‌‌های باستان‌شناسی ایران؛ 5. بررسی اولین اشیای شمارشی و مهرهای تجاری در محوطه‌ها‌‌یی مانند سیلک کاشان و گوی‌تپۀ آذربایجان غربی.
