اختلاف بر سر جانشینی حضرت محمد(ص) سرآغاز تفرقی شد که با قتل عثمان و جنگ‌‌های داخلی ایام حکومت علی(ع) به اوج خود رسید. بر این اساس، مسئلۀ پژوهش عبارت است از: شناسایی جریان‌‌های فکری سیاسی نزد مسلمانان و در طول تاریخ اسلام که دربارۀ حاکم نظریه‌‌پردازی کرده‌‌‌‌اند. سؤال‌‌های پژوهش از این قرارند: 1. ازلحاظ متنی، اندیشۀ مسلمانان درمورد خلافت چه جریان‌‌های را شامل شد؟ 2. با توجه به شرایط سیاسی- اجتماعی (زمینه‌‌های بیرونی)، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام چه دوره‌هایی را پشت‌سر گذاشت؟ فرضیۀ پژوهش نیز به این شرح است: با توجه به رویکرد تاریخی- تحلیلی و با استفاده از متدولوژی اسکینر، اندیشۀ سیاسی مسلمانان را می‌‌توان به دو دورۀ کلی تقسیم کرد: دورۀ سنتی و دورۀ مدرن. ازلحاظ متنی، دورۀ سنتی شامل سه جریان مهم خوارج، شیعه و اهل سنت است؛ ازمنظر زمینه‌‌ای، چهار مرحله قابل شناسایی است: منازعات کلامی، تکوین مکاتب فقهی- کلامی، تثبیت مکاتب فقهی- کلامی و مرحلۀ پساعباسی. در پژوهش حاضر، مصداق امام یا خلیفه نزد هر فرقه شناسایی و سپس وظایف امام و مفاهیم مرتبط با آن بیان شده است.
