در نزدیکی روستای بندقیر در اسکان خوزستان بازمانده‌های شهر تاریخی عسکرمکرم هنوز به‌شکل پشته‌‌های متعدد بر دوسوی رودخانه‌ی گرگر خودنمایی می‌‌کند. براساس منابع تاریخی و جغرافیایی، این شهر در نیمه‌ی دوم سده‌ی نخست هـ. ق در پی گسترش تدریجی محل اردوی نظامی مکرم‌بن مطرف و یا مکرم‌ فزر غلام حجاج‌بن یوسف ثقفی در محل قریه یا شهر کوچکی از دوران ساسانی با نام رستقباد بنا نهاده شد و از همین‌رو عسکرمکرم نامیده شد. این شهر، رفته‌رفته بردو کرانه‌ی رود مسرقان گسترش یافت و به‌عنوان مرکز کوره‌‌ای با همین‌نام و در مقام یکی از مهم‌ترین شهرهای خوزستان در دوران اسلامی مطرح شد؛ تا آنجاکه نویسندگان مختلف در سده‌ی چهارم هجری و پس از آن از رونق کشاورزی، تجارت، صنعت و علم کلام در عسکرمکرم سخن گفته‌‌اند. موقعیت ویژه‌ی راهبردی و نظامی این شهر بر سر راه عراق و خوزستان به فارس و لرستان که پیش از تأسیس شهر نیز مورد توجه بوده و مهم‌ترین دلیل ایجاد هسته‌ی نخستین عسکرمکرم نیز به‌شمار می‌‌رفت، اهمیت این شهر را دوچندان می‌‌ساخت. به‌نظر می‌‌رسد که با افول سیستم آبیاری نهر مسرقان و فروپاشی اقتصاد کشاورزی منطقه در اواخر سده‌های میانی اسلامی، از اهمیت عسکرمکرم کاسته‌شده و احتمالاً در سده‌ی نه هجری قمری شهر به‌کلی، متروک شده باشد. در این نوشتار کوشش شده تا با واشکافی متون تاریخی و جغرافیایی و هم‌سنجی مطالب، تصویری جامع از این شهر دوران اسلامی ارایه شود.

واژه‌های کلیدی: واژگان کلیدی: عسکر مکرم، خوزستان، رُستقباد، جغرافیای تاریخی، شهرسازی

متن کامل [PDF 606 kb]   (6844 دریافت)