1- استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز ، a.ghasemi@scu.ac.ir
2- دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
3- دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
چکیده: (2662 مشاهده)
داده های منابع تاریخی دارای ناهمگونی، تناقض و ابهام زیادی در فهم تغییرات جمعیتی اصفهان بین سدههای 10 تا 13 ق/ 16 تا 19 م هستند. ازاینرو، مقالۀ حاضر با رویکردی تاریخی و روش تحلیلی - مقایسه ای درپی شناخت و بازنمایی تغییر و تحولات جمعیتی این شهر در طی سده های مذکور بوده است. نتایج به دست آمده به شرح ذیل است: نخست، کوچ های به خارج از شهر اصفهان که ناشی از عوامل منفی ایی مانند کشتار، بیماری و قحطی بود و نیز کوچ هایی که از خارج به پایتخت صفویه انجام می شد و تحتتأثیر جاذبه های مثبت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی شهر اصفهان قرار داشت، عامل اصلی کاهش و افزایش جمعیت این شهر در طی سده های10 تا 13 ق/16تا 19م بوده است. دوم، طبق یک برآورد تقریبی، شیب کلی میزان نفوس اصفهان بین آغاز سدۀ 10 ق تا اوان سدۀ 12 ق/16 تا 18م افزایشی بوده و پس از سقوط دولت صفویه، تا پایان سدۀ 19م/13 ق، دچار نوسانات شدید و کاهش معناداری شده است. سوم، تراکم اصلی جمعیت شهر در محله های شمال غرب تا جنوب غرب متمرکر بوده است. چهارم، کوچ طیف هایی با خاستگاه های اجتماعی ـ جغرافیایی بسیار متنوع به شهر اصفهان، نشانه ای از نبود برنامه و نیاز مشخص نظام اقتصادی و ضعف لایه های میانی قشربندی اجتماعی بهمنزلۀ گروه اصلی حامل صورتبندی سرمایه داری در طی سده های یاد شده است؛ درنتیجه این مسئله حاکی از تمایل شکل بندی اجتماعی ـ اقتصادی پایتخت صفویه جهت حفظ ساختار موجود بوده است.
نوع مقاله:
پژوهشی کیفی |
موضوع مقاله:
تاریخ انتشار: 1400/6/26