چکیده
با وجود مطالعات زیادی که در زمینۀ انقلاب‌های فرهنگی انجام شده است، مطالعۀ مقایسه‌ای نقش دین در انقلاب ‌فرهنگی ایران، چین و روسیه با توجه به نقش دین کم­تر به­ چشم می‌خورد. پرسشی که این مطالعه در پی پاسخ به آن بوده این است که هرکدام از انقلاب‌های فرهنگی روسیه، چین و ایران با آموزه‌های دینی متن جامعه‌ای که رخ داده‌اند چه نوع ارتباطی داشته‌اند؟
نگارندگان با توجه به شرایط مطالعه به رویکردهای سکولار و دین ‌انقلابی در انقلاب‌های فرهنگی اشاره و تلاش کرده‌اند با استفاده از روش تطبیقی ـ تاریخی بر اساس رخدادهای انقلاب ‌فرهنگی در سه کشور، این رویکردها را آزمون کنند. مطالعۀ تاریخی ـ تطبیقی به­شکل درون‌سیستمی و بین‌سیستمی صورت گرفته است؛ در سطح درون‌سیستمی به­شکل روایتی، روند ارتباط دو پدیدۀ تشریح­ شده و در سطح بین‌سیستمی شاخص‌های دینی انقلاب ‌فرهنگی در سه کشور ایران، چین و روسیه با استفاده از روش‌های میل مقایسه شده است.
یافته‌ها نشان می‌دهند در هر سه مورد نقش دین اهمیت دارد، لیکن شاخصه‌های ایرانی مؤید منظر آرمانی و شاخصه‌های روسیه و چین مؤید منظر ابزاری به نقش دین در انقلاب فرهنگی است. نتایج مقاله ضمن تأیید مدعای نگارندگان، تفاوت‌ها و شباهت‌های سه رخداد مورد مطالعه را تشریح می‌کند.