The rise and fall of various human civilizations has been one of the events that has attracted the attention of many thinkers in the field of history, civilization and sociology.Islamic civilization, which in centuries of history, had a dazzling scientific brilliance; But in the course of his life he experienced a scientific decline, engaging the minds of thinkers and researchers with the question of how and why the cause of its decline.The question that arises is whether any theory or theories have been proposed in the study of the decline of Islamic civilization, apart from the causes and factors that have been argued?The purpose of this article is to present and categorize the theories of degeneration of Islamic civilization through various causes and factors that have been proposed in this regard.The research findings have shown that from the perspectives on why Islamic civilization is declining, theories can be constructed that either look at intra-civilizational factors or look at extra-civilizational factors.
آشوری، داریوش (1384)، ما و مدرنیت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، چ3.
آقابخشی، علی و دیگران، (1383)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار.
آقاجری، هاشم (1378)، «موانع فرهنگی- اجتماعی عدم رشد و شکوفایی تمدن اسلامی در قرون جدید با تکیه بر مورد ایران»، خلاصه مقالات سمینار دانشگاه، جامعه و فرهنگ اسلامی، 7 و 8 آذر ماه، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
آقایانی چاوشی، جعفر (1382)، «عوامل سموّ و انحطاط العلوم فی الحضاره الاسلامیه»، ترجمه عربی قیس آل قیس، آینه میراث، دوره جدید، ش20، بهار، ص210-185.
احمد، عزیز (1362)، تاریخ سیسیل در دوره اسلامی، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران: علمی و فرهنگی.
ارجینی، حسین (بهار1387)، «عوامل انحطاط و پویایی جوامع اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره)»، مطالعات انقلاب اسلامی، س4، ش12، ص133-119.
ارسلان، شکیب (بی‌تا)، لماذا تأخرالمسلمون و لماذا تقدم غیرهم، بیروت: دارالمکتبه الحیاه.
الهی‌تبار، علی (1392)، علل انحطاط مسلمین از دیدگاه استاد شهید مطهری و دکتر شریعتی، قم: دفتر نشر معارف، چ2.
امیرعلی (1401ق)، تاریخ عرب و اسلام، ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی،]تهران[: گنجینه، چ2.
بارتولد، واسیلی ولادیمیر (1383)، فرهنگ و تمدن اسلامی، ترجمه عباس به‌نژاد، ویراسته مرتضی اسعدی، تهران: امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
بارکر، ارنست (1325)، «تأثیر جنگ‌های صلیبی در تمدن و علوم باختر»، در: میراث اسلام، زیرنظر توماس آرنولد و آلفرد گیوم، ترجمه مصطفی علم، تهران: کتابفروشی مهر.
بن‌نبی، مالک (2002)، میلاد مجتمع، دمشق: دارالفکر.
______ (2004)، وجهه‌العالم الاسلامی، دمشق: دارالفکر.
توین‌‌بی، آرنولد (1355)، آینده نامعلوم تمدن، ترجمه فرهنگ جهانپور، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
ثواقب، جهانبخش (1381)، سیر آموزش در میان مسلمین، تهران: اسوه.
جان‌احمدی، فاطمه (1388)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: دفتر نشر معارف، چ3.
جبران مسعود، (1376)، الرائد، ترجمه رضا انزابی‌نژاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
جوینی، علاءالدین عطاملک (1366)، تاریخ جهانگشای، به‌همت محمد رمضانی، تهران: پدیده«خاور»، چ2.
حائری، عبدالهادی (1367)، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
_________ (1368)، ایران و جهان اسلام، مشهد: آستان قدس رضوی.
حتی، فیلیپ خلیل (1366)، تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: آگاه با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ2.
_________ (1382)، شرق نزدیک در تاریخ، ترجمه قمر آریان، تهران: علمی و فرهنگی، چ2.
حیدری، سلیمان (پاییز1395)، «بررسی علل افول تمدن اسلامی از دیدگاه شکیب ارسلان»، تاریخ اسلام و ایران، س26، دوره جدید، ش31(پیاپی121)، ص67-47.
خالدی، مصطفی و عمر فروخ (بی‌تا)، نقش کلیسا در ممالک اسلامی، ترجمه مصطفی زمانی، قم: پیام اسلام، چ13.
دورانت، ویل (1385)، تاریخ تمدن (عصر ایمان)، ترجمه ابوطالب صارمی؛ ابوالقاسم پاینده و ابوالقاسم طاهری، ج4 بخش1، تهران: علمی و فرهنگی، چ11.
دورانت، ویل (1385)، تاریخ تمدن(مشرق‌زمین گاهواره تمدن)، ترجمه احمد آرام، ع. پاشایی و امیرحسین آریان‌پور، ج1، تهران: علمی و فرهنگی، چ11.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم.
رانسیمان، استیون (1360)، تاریخ جنگ‌های صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چ2.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1380)، کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر، چ7.
زکار، سهیل (2003)، تاریخ الحروب الصلیبیه، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر.
زیبا‌کلام، صادق (1387)، ما چگونه ما شدیم، ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران، تهران: روزنه، چ16.
زیتون، عادل (2009)، «الحضارة العربیة الإسلامیة، قراءة فی قصة التدهور والانحطاط»، مجله العربی، برگرفته از سایت.
الزین، سمیح عاطف (1398ق)، ریشه‌های ضعف و عقب‌افتادگی مسلمین، ترجمه محمود رجبی و محمدتقی کمالی‌نیا، قم: هجرت.
سارتن، جورج (1383)، مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران: علمی و فرهنگی، چ2.
سحمرانی، اسعد (1395)، اندیشمند مصلح، مالک بن‌نبی، ترجمه صادق آئینه‌وند، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سعیدی‌نیا، حبیب‌الله (تابستان1390)، «علل افول علمی تمدن اسلامی»، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، س1، ش2، ص118- 93.
شابرا، محمد عمر (1401ق./1981م.)، الحضاره الاسلامیه، اسباب الانحطاط والحاجه الی الاصلاح، ترجمه از انگلیسی به عربی محمد زهیر السمهوری، هرندن (ویرجینیا- آمریکا): المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
شایگان، داریوش (1386)، آسیا در برابر غرب، تهران: امیرکبیر، چ5.
شریعتی، علی (1384)، تاریخ تمدن، تهران: قلم، چ7.
صفا، ذبیح‌الله (1374)، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
عالمی، علیرضا (1389)، آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سیدحسین نصر، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
عزتی، ابوالفضل (بی‌تا)، نفوذ اسلام در اروپا در قرون وسطی، قم- تهران: دارالتبلیغ اسلامی.
عوض، محمدمونس احمد (1393)، گستره تمدن اسلامی در قرون میانی، ترجمه عبدالله ناصری طاهری و سمیه‌سادات طباطبایی، تهران: اطلاعات.
غلام‌جمشیدی، محمدصادق (1387)، فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
فاضل قانع، حمید (بهار و تابستان1396)، «تمدن نوین اسلامی در بستر اصلاح فرهنگی(تبیین اندیشه‌های تمدنی مالک بن‌نبی)»، پژوهش‌های تمدن نوین اسلامی، س1، ش1، ص163- 137.
فرشاد، مهدی (1365)، تاریخ علم در ایران، ج1، تهران: امیرکبیر.
فشاهی، محمدرضا (1354)، گزارش کوتاه از تحولات فکری و اجتماعی در جامعه فئودالی ایران، تهران: گوتنبرگ.
فلاطوری، جواد (بی‌تا)، «عوامل پیشرفت علمی مسلمین در قرون چهارم و پنجم هجری»، دفتر دانش، س1، ش4، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
فوزی، یحیی و محمودرضا صنم‌زاده (زمستان 1391)، «تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره)»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س3، ش9، صص40-7.
قربانی، زین‌العابدین (1365)، علل پیشرفت و انحطاط مسلمین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کاردینی، فرانکو (1393)، تاریخ روابط اسلام و اروپا (تاریخ سوءتفاهمات و پیشداوری‌ها از آغاز تا امروز)، ترجمه بهاءالدین بازرگانی گیلانی، تهران: علم.
کافی، مجید (1393)، جامعه‌شناسی تاریخی(مبانی، مفاهیم و نظریه‌ها)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کافی، مجید (بهار و تابستان 1388)، «نظریة انحطاط و اصول شش‌گانة تکامل انسانی از نظر سیدجمال‌الدین اسدآبادی»، اسلام و علوم اجتماعی، س1، ش1، ص84-49.
کسایی، نورالله (1363)، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران: امیرکبیر، چ2.
گومز، مارگایتا لوپز (1380)، «تمدن اسلامی در اندلس: ارزیابی نهایی»، ترجمه محمدتقی اکبری، در: میراث اسپانیای مسلمان، زیر نظر سلمی خضرا جیوسی، ج2، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ص743-738.
لوبون، گوستاو (1334)، تمدن اسلام و عرب، ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران: علمی، چ4.
لوئیس، برنارد (1381)، برخورد فرهنگ‌ها: یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در عصر اکتشاف، ترجمه نادر شیخ‌زادگان، تهران: مرکز.
________ (1384)، مشکل از کجا آغاز شد؟ تأثیر غرب و واکنش خاورمیانه، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: اختران.
لی، آلدومیه (1371)، علوم اسلامی و نقش آن در تحول علمی جهان، ترجمه محمدرضا شجاع‌رضوی و اسدالله علوی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مظفری، مهدی (بی‌تا)، «آیا تمدنی افول کرده می‌تواند بازسازی شود؟ تمدن اسلامی یا اسلام متمدن؟»، نگاه نو، ش39.
معین، محمد، (1376)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
موثقی، احمد (1373)، علل و عوامل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌های سیاسی و آرای اصلاحی سیدجمال‌الدین اسدآبادی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ناصری طاهری، عبدالله (1373)، علل و آثار جنگ‌های صلیبی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
وات، ویلیام مونتگمری (1373)، برخورد آرای مسلمانان و مسیحیان، ترجمه محمدحسین آریا، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ولایتی، علی‌اکبر (1385)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، ج1و 3، تهران: وزارت امور خارجه، چ3.
_________ (1384)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، ج4، تهران: وزارت امور خارجه، چ2.
________ (1388)، فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: دفتر نشر معارف، چ13.
یوسفی غروی، محمدهادی (1394)، کلیات تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
Ashimi, Tijani Ahmad (2016), "Islamic Civilization: Factors behind its Glory and Decline", International Journal of Business, Economics and Law, Vol. 9, Issue 5 (Apr.), pp. 180-184.
Chaney, Eric (2016), "Religion and the Rise and Fall of Islamic Science", A chapter from the author's dissertation presented at the conference, Harvard University.
Chapra, Muhammad Umer (2008), Muslim Civilization: The Causes of Decline and the Need for Reform, Leicestershire, UK(United Kingdom): The Islamic Foundation.
Hees, Syrinx von (Ed.) (2017), Inhetat-The Decline Paradigm: Its Influence and Persistence in the Writing of Arab Cultural History, Würzburg: Ergon Verlag.
Sing, Manfred (2017), "The Decline of Islam and the Rise of Inḥiṭāṭ: The Discrete Charm of Language Games about Decadence in the 19th and 20th Centuries", Inhetat-The Decline Paradigm…, Edited by Syrinx von Hees, Würzburg: Ergon Verlag.
