آثار ادبی نهضت مشروطه در دهه‌‌های اخیر به‌عنوان بخشی از مهم‌ترین اسناد جامعه‌شناسان برای تحلیل مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دوران معاصر مورد توجه قرار گرفته است. سیداشرف‌‌‌‌الدین گیلانی ملقب به نسیم شمال، نقش بارزی در روشن‌گری عصر مشروطه داشته است. کمتر تحولی در عصر مشروطه صورت گرفته است که سیداشرف‌‌ دربارۀ آن شعر نسروده باشد. در این پژوهش با روش بینارشته‌‌ای کوشیده‌ایم تا در دو بخش، به بازخوانی نظریه جامعه‌شناسی تبادلی تلفیقی پیتر بلاو در فضای کلی شعر عصر مشروطه و سپس در شعر سیداشرف‌‌ بپردازیم. در بخش نخست با نگاهی اجمالی، محورهای کلان نظریۀ بلاو را در شعر عصر مشروطیت نشان داده‌ایم. در بخش دوم، گام‌‌های چهارگانۀ نظریۀ تبادلی را در سه بخش به‌صورت موردی در شعر سیداشرف‌‌ واکاوی کرده‌ایم. برای کاربست این نظریه که تلفیقی از رفتارگرایی اجتماعی و واقعیت‌گرایی اجتماعی است، اشعار سیداشرف‌‌ از آغاز جنبش مشروطه تا شکست آن و ایجاد حکومت پهلوی اول، در سه گروه اشعار تبادلی انتقادی، اشعار تمجیدی سازمان‌بخش و اشعار خطابی تنذیری قرار گرفته است. هدف نهایی این پژوهش بررسی میزان اثرگذاری سیداشرف‌‌ در جنبش مشروطه برپایۀ نظریه‌‌ای اجتماعی، برای نشان دادن ساختارهای پیچیده هم‌گروهی میان انقلابیون و مردم در دورۀ مشروطه است.

واژه‌های کلیدی: واژه‌های کلیدی: سیداشرف‌‌‌الدین گیلانی (نسیم شمال)، پیتر بلاو، شعر مشروطه، نظریۀ تلفیقی تبادل، جامعه‌شناسی

متن کامل [PDF 162 kb]   (4880 دریافت)