کودتای 28 مرداد از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است. درباره این رویداد تاکنون مقالات و کتاب‌های بسیاری نگاشته شده ‌است. نوشتار پیش‌رو برآن است تا از منظری متفاوت به بررسی این رویداد بپردازد. یکی از نظریاتی که از سطحی کلان و براساس رویکردها و مبانی فرانظری انتقادی به پدیده‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌نگرد نظریه «نظام جهانی» والراشتاین است. بر این اساس مطالعه کنونی در تلاش است تا با رویکردی تازه و در چارچوب این نظریه به تحلیل کودتای 28 مرداد بپردازد و به‌طور خاص به این پرسش پاسخ دهد که آیا می‌توان با استفاده از نظریه «نظام جهانی» وقوع کودتا و سقوط مصدق را تبیین کرد؟ به اعتقاد نویسندگان این مقاله براساس دو مؤلفه از نظریه والراشتاین، یعنی «حفظ رابطه استثماری» (حفظ نابرابری در عرصه جهانی) و «کنترل بر مواد خام» از سوی کشورهای مرکز و به‌طور ویژه هژمون جهانی، می‌توان چرایی وقوع کودتای آمریکایی- انگلیسی علیه مصدق را تبیین کرد. این مقاله ضمن بیانی کوتاه از نظریه والراشتاین، در دو قسمت جداگانه، دو مؤلفه یادشده را بر زمینه‌های کودتای 1332 تطبیق می‌دهد و وقوع کودتا را در چارچوب این نظریه تحلیل می‌کند.

واژه‌های کلیدی: کلید واژگان: کودتای 28 مرداد، ایران، مصدق، نظریه نظام جهانی

متن کامل [PDF 280 kb]   (4004 دریافت)