پلان رایج در معماری دوره‌‌های قبل از هخامنشی و مرحلۀ ‌‌اول معماری هخامنشی، مستطیل‌شکل است. تغییر این پلان به پلان مربع در دورۀ ‌‌داریوش بزرگ، پیرو تفکرات جهان‌‌بینانه وی در وام‌‌گیری از اندیشه‌‌های ملل تابعه، به‌عنوان حرکتی نو در مرحلۀ ‌‌دوم معماری هخامنشی، مقدمه‌‌ای برای استفاده از این نوع پلان به‌شکلی کامل‌‌تر و ایجاد گنبد در معماری پارتی شد. این حرکت نتیجۀ ‌‌بازخورد فرهنگی اندیشۀ ‌‌یونانیان در زمینۀ ‌‌استفاده از اعداد و اَشکال بوده است؛ زیرا مربع به‌عنوان کامل‌‌ترین شکل، در فلسفۀ ‌‌فیثاغورثیان و اندیشمندانی همچون افلاطون در معماری ایرانی وارد شد و از آن برای ایجاد نوعی جدید از معماری مدد گرفته شد. این تغییر در دورۀ ‌‌بعد معماری ایران با ابداع گوشه‌سازی در زیر سقف، موجب ایجاد گنبد روی پلان‌‌های مربع شد. در این مقاله، روند تغییر پلان معماری از مستطیل به مربع و دلایل آن در دورة‌‌ هخامنشی و همچنین تأثیر این نوع پلان در معماری دوره‌‌های اشکانی و ساسانی بررسی شده است. 

واژه‌های کلیدی: واژه‌های کلیدی: معماری، هخامنشی، پلان، مربع، گنبد

متن کامل [PDF 1470 kb]   (13514 دریافت)