ساختار خانواده ایرانی در دوره ساسانی

دوره 11، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 29-54

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

2 استاد حوزه و دانشگاه

چکیده
خانواده به‌عنوان نهاد یا گروه اجتماعی دائماً در حال تغییر و تحول است. مطالعه ساختار خانواده و کم‌وکیف کارکردها در ارتباط با اعضایش و جامعه، مهم ارزیابی می‌گردد. متاسفانه در تاریخ طولانی ایران تحول خانواده به‌طور جدی مورد مطالعه قرار نگرفته است. این مقاله تلاشی مقدماتی برای شناخت ساختار و کارکردهای خانواده در دوره ساسانی با روش اسنادی است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد؛ نوع غالب خانواده در دوره ساسانی «خانواده گسترده» بوده که با دو نهاد سیاسی و دینی دیگر، جامعه آن روز ایران را می­ساخته است. ساختار خانواده در این دوره مردسالار بوده و تعدد زوجات رواج داشته و ازدواجهای درون گروهی تجویز می­شده است. دین رسمی زرتشتی خانواده را نهادی مقدس و نقش اصلی آن را فرزندآوری می­دانسته است. کارکردهای اصلی دیگر خانواده تولید و تامین اقتصادی خانواده و اجتماعی کردن و آموزش فرزندان بوده که باید شغل پدر و مادر را به ارث برده و ادامه می­دادند. در این دوره خویشاوندان پدری جایگاه برتری نسبت به خویشاوندان مادری داشته اند، و پسر ارشد با همسر و فرزندانش با پدر و مادر زندگی می­کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات
آزاد ارمکی، تقی. (1386). جامعه شناسی خانواده ایرانی. تهران: سمت.
احمدی، امید علی. (1388). تحولات معاصر خانواده در شهر تهران. تهران: موسسه نشر شهر.
احمدی، علی‌اشرف. (1346). قانون و دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان. تهران: نشر وزارت فرهنگ و هنر.
احمدی، مریم. (1390). تاریخ تحولات ایران‌شناسی. تهران: انتشارات طهوری.
اشپولر، برتولد. (۱۳۷۵). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،
بارتلمه، کریستیان. (1377). زن در حقوق ساسانی. ترجمه ناصرالدین صاحب‌الزمانی. تهران: بنگاه مطبوعاتی عطایی.
ببی، ارل. (1393). درآمدی بر جامعه‌شناسی، علمی انتقادی. ترجمه محمدحسین پناهی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
براون، ادوارد. (۱۳۵۶). تاریخ ادبی ایران، ترجمه: علی پاشا صالح، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
برگر، پیتر و توماس لوکمان. (1387). ساخت اجتماعی واقعیت. ترجمه فریبرز مجیدی. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
برناردز، جان. (1384). درآمدی به مطالعات خانواده. ترجمه حسین قاضیان. تهران: نشر نی.
البلاذرى، احمد بن یحیى. (۱۹۸۸ ) فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
پورداوود. (1322). حقوق در ایران باستان. مجله سخن سال اول خردادماه .
پیگولوسکایا، ن؛ و؛ و سایرین. (1354). تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم میلادی. ترجمه کریم کشاورز. تهران: انتشارات پیام.
پیرنیا، حسن و اقبال آشتیانی، عباس. (1390). تاریخ مفصل ایران (از آغاز تا پایان پهلوی). تهران:دنیای کتاب.
توین بی، آرنولد. (1368). تاریخ تمدن: تحلیلی از تاریخ جهان از آغاز تا عصر حاضر. ترجمه یعقوب آژند. چاپ سوم. تهران: چاپ فارابی.
چلبی، مسعود. (1375). جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نشر نی.
حجازی، بنفشه. (1370). زن به ظن تاریخ (جایگاه زن در ایران باستان). تهران: شهرآب.
رضایی، عبدالعظیم. (1376). تاریخ ده‌هزارساله ایران از ساسانیان تا انقراض آل زیاد. تهران: اقبال.
رضی،‌هاشم. (1381). دانشنامه ایران باستان (عصر اوستایی تا پایان دوران ساسانی). تهران: سخن.
روپارسای، فرخ، آهی، هما و طالقانی، ملکه. (1346). زن در ایران باستان. تهران: انتشارات جمعیت زنان دانشگاهی.
روز باوم، هایدی. (1367). خانواده به‌منزله ساختاری در مقابل جامعه، ترجمه محمدصادق مهدوی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زرین‌کوب. عبدالحسین. (1368). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۹۱). کارنامه اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ساروخانی، محمدباقر. (1375). مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده. تهران: سروش.
سامی، علی. (1388). تمدن ساسانی، تهران: سمت.
سگالن، مارتین. (1380). جامعه‌شناسی تاریخی خانواده. ترجمه حمید الیاسی. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.
شاکر، ابوالقاسم. (1390). تاریخ تشیّع در ایران، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تهران:زمزم هدایت.
طباطبایى سید محمدحسین، (1417). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم ، چاپ پنجم.
الطبری، محمد بن جریر. (۱۳۴۳). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
طبیبی، حشمت‌الله. سیر طبقات اجتماعی‌ و ویژگی‌های خانواده‌ در ایران قدیم. مجله بررسی‌های تاریخی. بهمن و اسفند 1350 - شماره 37، ص 77
عیسی زاده، راضیه. (1387). زنان ساسانی (از فرمان‌بری تا فرمانروایی)، تهران: موج.
کلینى، محمد بن یعقوب، (1407). الکافی (ط - الإسلامیة) - تهران، چاپ: چهارم.
کرایب، یان، (1378). نظریه‌های مدرن در جامعه‌شناسی، ترجمه محبوبه مهاجر، تهران: سروش.
کریستین سن، آرتور. (1374). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
کریستین سن، آرتور. (1314). وضع دولت و ملت و دربار در دوره ساسانی. ترجمه مجتبی مینوی، تهران: کمیسیون معارف.
گیدنز، آنتونی، (1383). چکیده آثار گیدنز، ویراستاری فیلیپ کسل، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: انتشارات ققنوس.
گیدنز، آنتونی، (1384). مسائل محوری در نظریه اجتماعی: کنش، ساختار و تناقض در تحلیل اجتماعی، ترجمه محمد رضایی، تهران: انتشارات سعاد.
المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین؛ التنبیه و الإشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوى، القاهرة، دار الصاوی، افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة)، بی‌تا.
مشکور، محمدجواد. (1347). تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان. تهران: دانشسرای عالی.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران: نشر صدرا، بی‌تا .
مظاهری، علی‌اکبر مظاهری. (1373). خانواده ایرانی در دوران پیش از اسلام؛ ترجمه عبدالله توکل. تهران:نشر قطره.
نولدکه، تئودور. (1358). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه عباس زریاب. تهران: انجمن آثار ملی.